بررسي ارتباط عملكرد و صفات زراعي همبسته در برنج (Oryza Sativa L.) با استفاده از تجزيه رگرسيون و عليت

Studying the Relationship between Yield and Correlated Yield Components in Rice (Oryza Sativa L.) Using Regression and Path Analysis

به‌منظور تعيين ارتباط بين عملكرد دانه و اجزاء آن و شناسايي صفات داراي بيشترين اثر بر عملكرد، بيست جمعيت F1 به همراه والد (پنج لاين و چهار تستر) در سال 1387 در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي موسسه تحقيقات برنج كشور كشت شد. تجزيه واريانس داده ­ها نشان داد كه ژنوتيپ­هاي مورد مطالعه از نظر صفات بررسي شده داراي اختلاف معني­داري بودند. بررسي ضرايب همبستگي نشان داد كه صفات تعداد دانه پر در خوشه (68/0) و درصد باروري خوشه (68/0) همبستگي مثبت و معني­ داري با عملكرد دانه داشتند. تحليل رگرسيون گام‌به‌گام نشان داد كه صفات تعداد دانه پر در خوشه، تعداد روز تا خوشه ­دهي كامل، درصد باروري خوشه و تعداد دانه در خوشه، مجموعاً 5/87 درصد از تغييرات عملكرد دانه را توجيه كردند. نتايج تجزيه عليت نشان داد كه تعداد روز تا خوشه‌دهي كامل (83/0) بيشترين اثر مستقيم فنوتيپي و تعداد دانه در خوشه (703/0) نيز بيشترين اثر مستقيم ژنتيكي را بر عملكرد دانه داشتند. پيشنهاد مي­شود براي گزينش ژنتيكي ژنوتيپ هاي با عملكرد دانه بيشتر، گزينش‌هاي غيرمستقيم ابتدا براي تعداد دانه در خوشه و سپس براي تعداد روز تا خوشه ­دهي كامل و تعداد دانه پر در خوشه انجام گيرد. همچنين با توجه به وجود خصوصيات مناسب در لاين IR76687-22-1-3-2-5 يعني تعداد بالاي دانه در خوشه، تعداد بالاي دانه پر در خوشه، درصد باروري بالا، تعداد روز تا خوشه­ دهي كامل و همچنين عملكرد بالا نسبت به ديگر ارقام و تلاقي ­ها، آزمايشات عملكرد و سازگاري در سال­ها و مكان­هاي مختلف روي اين لاين توصيه مي­ شود.

In order to determine the relations between different characteristics with grain yield of rice, a sample of 20 F1 with their parents (five lines and four testers) along with their progenies were arranged in a randomized complete block design with three replications and planted at the research field of rice research institute of Iran. Analysis of variance showed that there was significant difference among genotypes in all of studied traits. Phenotypic and genotypic correlation coefficients showed that number of filled grains (0.68) in panicle and panicle fertility percentage (0.68) has the positive and significant correlation with yield. Results of stepwise regression showed that the traits including number of filled grains in panicle, number of days to complete panicle, panicle fertility percentage and number of grains in panicle explained 87.5 percent of grain yield variation. Path analysis showed that the number of days to complete panicle (0.83) has the highest phenotypic direct effect and the number of filled grains in panicle (0.703) has the highest genotypic direct effect on grain yield. It is recommended that genetic selection for genotypes with higher grains yield could be done with indirect selection for number of grains in panicle at the first step and then for the number of days to complete panicle and number of filled grains in panicle. Due to the proper characteristics of IR76687-22-1-3-2-5 including the high number of grains in panicle, the high number of filled grains in panicle, the high fertility percentage, the number of days to complete panicle and also the high yield, is recommended to conduct the yield comparison and adaptability experiments in different years and locations.