گزينش لاين‌هاي متحمل به شوري در آفتابگردان روغني با استفاده از برخي صفات فيزيولوژيك

Selection of salinity tolerant lines of sunflower using some physiological characteristics

از مهم­ترين مشكلات مناطق خشك و نيمه خشك، وجود تنش­هاي غيرزنده محيطي نظير تنش خشكي و شوري مي­باشد كه بر رشد و نمو گياهان تأثير منفي دارند. تنش شوري علاوه بر سميت آن براي گياه، باعث ايجاد تنش اسمزي نيز مي­شود. در اين پژوهش، به منظور گزينش لاين­هاي متحمل به شوري در ژرم پلاسم آفتابگردان روغني و با استفاده از برخي صفات فيزيولوژيك، آزمايشي به­صورت فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در فضاي آزاد و در گلدان انجام گرفت. نتايج نشان دهنده اثر معني دار تنش شوري بر عملكرد دانه، محتواي نسبي آب برگ، غلظت عناصر Na+، K+ و نسبت پتاسيم به سديم در گياه آفتابگردان مي باشد. اثر ژنوتيپ علاوه بر صفات مذكور بر صفات فتوسنتز خالص و محتواي كلروفيل نيز معني­دار بود. ميانگين صفات مورد ارزيابي به غير از سديم در مقايسه با شرايط نرمال كاهش يافت. در اين پژوهش، بيشترين ميزان كاهش مربوط به نسبت پتاسيم به سديم (49/47 درصد)، پتاسيم (08/23 درصد) و عملكرد دانه (48/9 درصد) و كمترين ميزان كاهش مربوط به محتواي كلروفيل (34/1 درصد) و محتواي نسبي آب برگ (67/2 درصد) بود. از نظر واكنش لاين هاي مورد بررسي در مقابل تنش شوري، ژرم­­پلاسم مورد مطالعه به سه گروه مجزا تفكيك گرديد. مقايسه ميانگين خوشه­هاي حاصل از تجزيه خوشه­اي با استفاده از آزمون توكي نشان داد كه در شرايط تنش شوري بيشترين و كمترين مقدار ميانگين­ صفات به ترتيب در خوشه 2 و 3 مشاهده مي شود. لاين­هاي خويش آميخته نوتركيب C61، C34، C134a و C153 داراي بيشترين مقدار از لحاظ صفات مورد بررسي به ويژه محتواي +K و نسبت پتاسيم به سديم بودند. غلظت پتاسيم و نسبت پتاسيم به سديم در گياه به­عنوان يكي از معيارهاي مهم براي تعيين تحمل به شوري است؛ بنابراين اين لاين ها بالقوه به عنوان لاين هاي متحمل به تنش شوري معرفي مي شوند.

Abiotic stress such as drought and salinity stresses considered as important problem in arid and semi-arid regions which have negative impacts on the growth and development of plants. In addition to toxicity effect of salinity stress, it causes drought stress. In this research, for selection of salinity tolerant lines of sunflower using physiological indices, a sunflower germplasm including 100 inbred lines were inspected under both normal and salinity (6 ds/m2) state. Experiment was done in pots which arrayed considering factorial experiment based on complete randomized design with three replications in outdoor conditions. The results showed the significant effect of salinity on seed yield, relative water content, Na+, K+ and K+/Na+ ratio. The effect of genotype was significant on net photosynthesis and chlorophyll content in addition to above mentioned traits. Mean value of studied characters except of sodium concentration were reduced under salt stress compared to normal. In this research, most reduction was observed in K+/Na+ ratio (47.49%), K+ (23.08%) and grain yield (13.84%) and the lowest reduction was observed in chlorophyll content (1.34%) and leaf relative water content (2.67%). Regarding response of the studied lines against salinity stress, inspected germplasm was separated into three groups. Cluster mean comparisons using Tukey test in salinity stress conditions revealed that the highest and lowest mean of traits were observed in clusters II and III, respectively. Recombinant inbred lines including C61, C34, C134a and C153 showed the highest values for most of studied traits specially for K+ content and K+/Na+ ratio. Potassium and potassium/sodium ratio in plant are one of the important criteria for determining salt tolerance; therefore, these lines are potentially introduced as salt tolerant lines.