تحليل وضعيت تاب آوري منطقه‌اي در برنامه‌ريزي فضايي با تاكيد بر موردپژوهي منطقه مركزي ايران (استان‌هاي اصفهان، چهارمحال و بختياري و يزد)

Regional Resiliency Measurement Framework and Spatial Planning Approaches, Case Study: Central Region Of Iran

تاب‌آوري، به‌عنوان انگاشتي براي رويارويي با اختلالات، غافلگيري‌ها و تغييرات ‌غيرمنتظره در سال‌هاي اخير به‌مثابه توانايي مكان‌ها، جوامع و سيستم­‌ها در تحمل ‌و ‌ايستادگي در برابر خطرات به ‌­وجود ‌آمده از تنش‌­ها ‌و فشارها مطرح شده‌است؛ به‌ نحوي‌كه سيستم بتواند سريعاً به وضعيت پيش‌از تنش بازگشته، تهديدات آتي را پذيرفته و با آن­ها رويارويي‌كند. منطقه‌ي ‌مركزي ‌ايران، بنا به منطقه‌بندي مطالعات طرح ‌كالبدي ‌ملي ‌ايران مشتمل بر سه استان اصفهان، چهارمحال ‌و بختياري و يزد، واقع در اقليم ‌خشكِ بياباني با بحران‌هاي متعدد محيطي مواجه‌است كه وضعيت تاب‌آوري ‌منطقه را دست‌خوش اختلال ساخته و در نتيجه طرح ‌و كاربست هدف تاب‌آوري ‌منطقه‌اي در سياست‌گذاري‌ها‌ و ‌برنامه‌ريزي‌ها را جهت كاهش آسيب‌پذيري و مقابله با بحران‌هاي گوناگون فرامنطقه‌اي آشكار ساخته‌است. با وجود آشكار‌شدن ضرورت طرح مفهوم تاب‌آوري در سطحي فراتر از شهر، هم‌چنان چارچوب مشخصي براي اندازه‌گيري اين وضعيت در سطح منطقه وجودندارد. بر اين ‌اساس پژوهش ‌ِپيش‌ِ‌رو، با اعتقاد به فرامنطقه‌اي ‌و چندبعدي بودن موضوع تاب‌‌آوري بر آن‌است تا با تعديل ‌و كاربست مفهوم تاب‌آوري به صورت يكپارچه و چندبعدي در سطح منطقه‌اي چارچوبي مناسب براي سنجش وضعيت تاب‌آوري ‌منطقه‌اي به شيوه‌ي شاخص‌تركيبي و از آن طريق برنامه‌ريزي كاهش ‌آسيب و ارتقاء تاب‌آوري ارائه‌دهد. به لحاظ ماهيت و روش شناسي، اين پژوهش در زمرة پژوهشهاي ارزيابانه - قياسي قرار دارد. در اين رابطه از روش توليد شاخص تركيبي (تلفيقي CI) مبتني بر مدل مفهومي و نظري پژوهش بهره گيري شده است. نتايج حاصل نشان ميدهد كه استان چهارمحال و بختياري از بالاترين ميزان تاب آوري برخوردار بوده و پس از آن به ترتيب دو استان اصفهان و يزد قراردارند. در اين ميان استان يزد پايين ترين ميزان تاب آوري را در بين استانهاي منطقة مركزي دارد؛ بنابراين، ضروري است در برنامه ريزي ها و تخصيص منابع به ارتقاء و بهبود بخشهاي داراي اولويت توجه ويژه اي شود. رويارويي با دستوركارهاي تاب آوري مستلزم پذيرش رويكردهاي برنامه ريزي و تصميم گيري فرامنطقه اي همچون منطقه گرايي محيط زيستي است.

Resilience, as a concept to confront abnormalities, surprises and unexpected changes in recent years has been raised as the ability of places, societies, and systems to respond to the dangers of tensions and pressures; so that the system can quickly return to pre-stressed situation, threats It accepts the future and confronts them. Central region of Iran according to the zoning studies of the national physical plan of Iran, including three provinces of Isfahan, Chaharmahal and Bakhtiari and Yazd, in a desert climate with many crises in the permafrost environment that has disturbed the state of resilience of the region, and as a result the scheme and target application regional resilience on policy and planning to reduce vulnerability and to cope with various trans-regional crises. Despite the fact that the concept of resilience at the level beyond the city has become apparent, there is still no clear framework for measuring this situation at the regional level. Based on this research, it is believed by the trans-regional and multi-dimensional nature of the resilience that by modifying and applying the concept of resilience to the integrated and multi-dimensional at the regional level, an appropriate framework for status measurement regional resilience in the form of a composite index and thereby risk reduction planning and promoting the resilience of the presentation To give. In this regard, the major purpose of the research is to develop an optimal framework for assessing, measuring and ranking the resilience situation in the central region of Iran. The results show that Chaharmahal and Bakhtiari province have the highest resilience and then there are two provinces of Isfahan and Yazd, respectively. In the meantime, Yazd province has the lowest resilience among the provinces of the central region; therefore, it is necessary to focus on planning and allocating resources to promote and improve priority sectors. Responding to resilience agendas requires the adoption of transregional planning and decision-making approaches such as environmental regionalism.