تنوع ژنتيكي ‌ژرم پلاسم برنج در شرايط غرقاب و تنش خشكي

Genetic Diversity of Rice Germplasm under Flooding and Drought Stress

با توجه به اهميت افزايش عملكرد و به علت پيچيدگي و تاثير‌پذيري اين صفت از اثرات محيطي و كمبود منابع آبي، پژوهش حاضر با هدف بررسي روابط ميان عملكرد و اجزاي آن، تجزيه ضرايب همبستگي ميان صفات و تعيين مهم­ترين صفات مؤثر در عملكرد برنج در دو شرايط بدون تنش و تنش خشكي به­منظور شناسايي شاخص‌هاي موثر در بهبود عملكرد دانه برنج بر روي ژرم‌پلاسم برنج خارجي در دو شرايط آبي مختلف در قالب طرح لاتيس در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه گنبد‌كاووس اجرا گرديد. نتايج تجزيه واريانس صفات موردبررسي نشان داد كه بين ژنوتيپ‌ها از نظر كليه صفات موردبررسي اختلاف معني‌داري وجود داشت. بررسي همبستگي ساده بين صفات نشان داد عملكرد دانه در شرايط بدون تنش بالاترين همبستگي مثبت را با صفت وزن دانه پر و پس از آن با صفت وزن خوشه اصلي داشت. در شرايط تنش خشكي عملكرد دانه بالاترين همبستگي را با وزن دانه پر و تعداد دانه پر داشت. به‌منظور بررسي و تعيين روابط علت و معلولي صفات واردشده به مدل رگرسيوني با يكديگر و با عملكرد بوته، تجزيه مسير انجام شد و مشخص شد كه بالاترين اثر مستقيم و مثبت بر عملكرد دانه در شرايط بدون تنش و تنش مربوط به وزن دانه پر مي‌باشد. تجزيه خوشه‌اي به روش وارد (Ward) ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه را در هر دو شرايط بدون تنش و تنش به 4 گروه مجزا تقسيم‌بندي نمود. در اين تحقيق دو صفت وزن دانه پر و تعداد پنجه بارور داراي بيشترين ميزان ارتباط مستقيم و كمترين ميزان ارتباط منفي از طريق ساير صفات با عملكرد دانه بودند؛ بنابراين مي‌توان اين دو صفت را به‌عنوان معيار انتخاب غيرمستقيم براي عملكرد دانه معرفي و توصيه نمود.

Considering the importance of yield increase and due to complexity and the effect of environmental impacts and lack of water resources on this trait, the present study aims to investigate the relationship between yield and its components, analysis of correlation coefficients between traits and determination of the most important traits in rice yield in two conditions without stress and drought stress. It also aimes at identifying the effective indices for improving the grain yield of rice on foreign rice germplasms in two different conditions in the Latis design at Gonbad-e-Kavas University. The results of analysis of variance showed that there is a significant difference between genotypes for all traits. A simple correlation between traits showed that grain yield in irrigated condition had the highest positive correlation with grain weight trait and then with main panicle weight trait. In drought stress condition, grain yield had the highest correlation with filled grain weight, filled grain number and harvest index. In order to investigate and determine the causal relationships of traits entered into the regression model with each other and with the yield s, path analysis was performed and it was determined that the highest direct and positive effects on grain yield in irrigated and stress conditions were related to the grain weight. Cluster analysis, the Ward method was categorized genotypes into four distinct groups in both conditions without stress and stress. In this research, two traits of filled grain weight and number of fertilized tillers had the highest direct relation and the lowest negative correlation was obtained through other traits with grain yield. Therefore, these two traits can be introduced as an indirect selection criterion for grain yield.