منابع و موانع معرفت حصولي و حضوري از نگاه قرآن

معرفت، يكي از ارزشمند­ترين مباحث مطالعات اسلامي است كه اهميت بسيار زيادي در علوم مختلف دارد. معرفت به طور كلي، به دو شقّ كلّي حصولي و حضوري تقسيم مي‌شود و يكي از مسائل مهم آن، شناخت منابع و موانع آنهاست. حال سؤال مهم اينجاست كه در نگاه قرآن كريم، معرفت حصولي و حضوري چه ويژگي‌هايي دارد و چه منابع و موانعي را براي فرآيند تحصيل معرفت، شناسايي كرده است؟ پاسخ اين مسأله در پژوهش فرارو با روش توصيفي‌‌ ـ تحليلي و بهره‌گيري از تحليل محتواي آيات قرآن پي گرفته ‌شده و به اين نتايج دست يافته است: قرآن كريم، روش كسب معرفت حصولي كه معطوف به‌صورت اشياست و معرفت حضوري كه حقيقت و خودِ معلوم را مورد توجه قرار مي‌دهد را متفاوت دانسته و منابع مختلفي را براي دست­يابي به آن دو معرفي كرده است. هرچند قرآن كريم، انسان را در ابتداي خلقت، فاقد معرفت حصولي مي‌شناساند اما او را داراي نوعي ادراك حضوري از بدو تولد مي‌داند كه علم حضوري به خويشتن، نمونه آن است. در قرآن كريم، منابع دست‌يابي به معرفت حصولي و حضوري «طبيعت، عقل، تاريخ و دل» معرفي شده است و «حس‌گرايي و تقليد از گذشتگان و تبعيت از هواي نفس»، از موانع معرفت شمرده شده‌اند.