ارزيابي آسيب پذيري غيركالبدي در مقياس محله بعد از تجربه بازسازي پس از زلزله با رويكرد كيفي (نمونه موردي: محله قدغون بروجرد)

Assessment of Non-Physical Vulnerability at the Neighborhood Scale after Post-Earthquake Reconstruction Experience with a Qualitative Approach (Case study: Qodqoon neighborhood in Boroujerd)

زمينه و هدف: فرايند بازسازي ­پس ­از ­سوانح در جوامع در حال ­توسعه، گرايش بالايي به نوسازي كالبدي خرد مقياس دارد. ريشه اين گرايش كه عدم توجه به مسائل غيركالبدي را در بر دارد، مي­توان در فقدان تخصص در مقياس كلانِ برنامه ­ريزي، فقدان سازوكارهاي مشاركت اجتماعي و ملاحظات سياسي حاكم بر اين كشورها يافت كه كاهش آسيب پذيري را موجب نشده و در بسياري از مواقع، افزايش آن را نيز به دنبال خواهد داشت. هدف اصلي اين پژوهش بررسي ميزان كاهش آسيب پذيري غيركالبدي محله قدغون بروجرد در فرآيند بازسازي پس از زلزله فروردين ماه 85، با توجه به شاخصها و معيارهاي كاهش آسيب پذيري در مقابل زلزله ، مي باشد. روش: اين تحقيق به روش توصيفي و با رويكرد كيفي، از طريق مطالعه اسنادي به استخراج شاخص ­ها پرداخته و پس از ارزيابي محله در زيرشاخص­ ها از طريق روش AHP و وزن دهي به آن­ها و تهيه نقشه در محيط GIS اين شاخص ها در محله قدغون ، مورد بررسي قرار مي دهد. يافته­ ها: شاخص­ هاي غيركالبدي مورد بررسي در دسته­ هاي مديريتي، همه­ شمولي، اسناد هدايت شهري، خدمات­ رساني، جمعيتي، آمادگي اجتماعي، اقتصادي و پژوهشي دسته ­بندي شده ­اند. با وقوع زلزله 1385 بروجرد، فرصت مناسب بازسازي صحيح با هدف كاهش آسيب ­پذيري در محله قدغون طي فرايند نادرست12ساله ، بازسازي از دست رفت كه ما در 5 دسته از شاخص ­هاي فوق افزايش آسيب­پذيري را نشان داده و در3دسته ديگر ميزان ثابت آسيب ­پذيري را نتيجه مي گيريم. نتيجه­ گيري: نتايج بدست آمده نشان مي دهد كه عدد آسيب­ پذيري ­غيركالبدي محله، 4/473 از 5 بوده كه وضعيتي بسيار نامناسب را در مقابل سوانح آتي ترسيم مي كند. نتيجه اينكه فرآيند بازسازي محله قدغون با توجه به شاخص هاي صرفا كالبدي، نه تنها موجبات كاهش آسيب پذيري محله در تمامي مولفه ها را در بر نداشته بلكه آسيب پذيري را به مراتب بيشتر كرده است.

Background and objective: The process of post-disaster reconstruction in developing societies has a high tendency for micro-scale physical renovation. This tendency, that ignore the non-physical issues, originate from the lack of large-scale planning expertise, the lack of social participation mechanisms and the political considerations that govern these countries that do not reduce vulnerability and in many cases will increase it instead. The main purpose of this study is to investigate the reduction of non-physical vulnerability of Qodqun neighborhood in Boroujerd in the post-earthquake reconstruction process in April 2006, according to the indicators and criteria for earthquake vulnerability reduction. Method: This is a descriptive and qualitative study through documentary study. The indices were extracted and then sub-indices evaluated through AHP method and weighting them; providing maps in GIS environment consider these indices in the neighborhood. Findings: The studied non-physical indices are classified into management, universal, urban guidance documents, service provision, demographic, social readiness, economic and research. The earthquake of 2006 Boroujerd, the opportunity for proper reconstruction to reduce vulnerability in Qodqun neighborhood during a 12-year inaccurate reconstruction process showed increased vulnerability in 5 of the mentioned indices and resulted in fixed vulnerability in the other three categories. Conclusion: The results show that the number of non-physical vulnerability in the neighborhood was 4.473 out of 5, which represents a very inappropriate situation for future disasters. The result is that the process of reconstruction of Qodqun neighborhood, based on just physical indices, did not reduce the vulnerability of the neighborhood in all its components, but also increased the vulnerability.