برنامه‌ريزي سايت‌هاي داراي پتانسيل اسكان موقت در مقياس شهري با روش AHP در شهر قم

Planning for sites having ability to temporary settlement in urban scale in AHP method in Qom

زمينه و هدف: با توجه به قرار گرفتن ايران در كمربند لرزه‌اي آلپ-هيمالايا و براساس تجربه‌هاي متعدد زلزله در نقاط شهري و روستايي و در اقليم‌هاي مختلف كشور، اهميت وجود برنامه‌ بازسازي پيش از سانحه آشكار است. شهر قم از جمله پهنه‌هاي درمعرض خطر زياد (آئين‌نامه 2800) در كشور ايران است. از طرفي تجربه اسكان موقت در زلزله در نقاط جمعيتي متمركز و كلانشهرها در دهه‌هاي اخير وجود ندارد و اين امر به كار بردن تجربه‌هاي قبلي در مناطق روستايي و شهرهاي كم جمعيت و پراكنده را ناكارآمد مي‌كند. روش : روش تحقيق به كار گرفته شده در اين پژوهش، روش تركيبي كمي-كيفي با شيوه توصيفي- تحليلي از نوع مطالعات ميداني و پيمايشي است. همچنين در راستاي جمع آوري داده‌ها از ابزار مطالعات كتابخانه‌اي و مشاهده، بررسي اسناد و مصاحبه با مسئولين و متخصصين و نيز بررسي نقشه‌ها و اسناد فرادست استفاده شده است. يافته‌ها: برنامه‌ريزي جامع اسكان موقت شهر قم بايد براساس پايگاه داده جامع و قابل اعتماد و با درنظر گفتن ويژگي‌هاي جمعيتي از نظر كمي و كيفي در مقياس‌هاي مختلف شهري، مناطق شهري و محلي تدوين گردد. همچنين براي استفاده از ظرفيت زائرسرا و فضاهاي باز شهري، علاوه بر بررسي و تعيين دقيق تعداد و ظرفيت آن‌ها، نيازمند ارائه يك طبقه‌بندي در آن‌ها براساس شاخص‌هاي اسكان موقت است تا در مرحله برنامه‌ريزي امكان سنجش ظرفيت واقعي اسكان هر قطعه كاربري مشخص باشد. نتيجه‌گيري: در نتيجه اين پژوهش براساس شاخص‌هاي اسكان موقت استخراج شده از متون تخصصي و تجربه‌هاي جهاني، گزينه‌هاي داراي پتانسيل اسكان در شهر قم در هشت دسته مشخص گرديد. در ادامه با بررسي هريك از اين گزينه‌ها، ظرفيت و مكان هريك به تفكيك مناطق هشتگانه شهر قم طبقه‌بندي شد. در پايان نيز با مقايسه زوجي اين آلترناتيوها براساس شاخص‌هاي موجود، نسبت به اولويت‌بندي آن‌ها اقدام شد. پروژه‌هاي تكميلي در مقياس مناطق شهري و محلي نيز به ترتيب اولويت در جدولي ارائه شده است.

Background and objective: The necessity of pre-disaster reconstruction planning is obvious since Iran is located in the Alpine-Himalayas seismic belt as well as according to several earthquake experiments in different urban and rural regions. Qom is one of the high risk zones in Iran (code 2800). On the other hand, there aren’t any experiments for temporary settlement after earthquake in concentrate population zones and metropolises in recent decades, which make inappropriate using previous experiments in rural and sparsely populated cities. Method: The qualitative-quantitative and descriptive-analytical methods of field and survey studies were used as research method in this study. Library studies and observation tools, documentation and interviews with authorities and experts, as well as superior maps and documents were used, also, in order to collect data. Findings: Comprehensive planning of temporary settlement in Qom should be compiled based on a comprehensive and reliable database, considering the demographic characteristics at different urban and local scales. It is also necessary to present a classification based on temporary settlement indexes in order to use whole capacity of hostels for pilgrims and urban open spaces, as well as considering their number and capacities, to determine the actual capacity of each area during planning phase. Conclusion: As a result, capable options for settlement in Qom are classified in eight categories based on the temporary settlement indexes obtained from professional texts and global experiences, specialized literature and global experiences. Then, each category was considered and their capacity and locations classified into eight district of Qom. Finally, prioritizing these alternatives by comparing them based on existing indices. Complementary projects at the urban and local scale are given priority in a table, as well as.