پديد آورندگان :
اسدي، علي اكبر مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان زنجان - بخش تحقيقات علوم زراعي و باغي , وليزاده، مصطفي دانشگاه تبريز - گروه بهنژادي و بيوتكنولوژي گياهي , محمدي، ابوالقاسم دانشگاه تبريز - گروه بهنژادي و بيوتكنولوژي گياهي , خدارحمي، منوچهر سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي كرج - موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال بذر
كليدواژه :
گندم , تنش كمبود آب , تجزيه واريانس نسل‌ها , تجزيه ميانگين نسل‌ها
چكيده فارسي :
تنش خشكي مهم‌ترين تنش محيطي است كه بسياري از صفات مورفولوژيك، فيزيولوژيك و بخصوص عملكردي گياهان را تحت تاثير قرار مي دهد. در اين پژوهش تلاقي بين رقم گندم Gasspard (والد حساس به كم‌آبي) و لاين DN11 (والد مقاوم به خشكي) انجام شد. نسل‌هاي F1، F2، F3، BC1 و BC2 حاصل بههمراه والدين در قالب طرح آزمايشي بلوك هاي كامل تصادفي در شرايط آبياري عادي و تنش كمبود آب انتهاي فصل هركدام در سه تكرار و طي دو سال متوالي كشت و مورد مقايسه قرار گرفتند. سپس با استفاده از روش‌هاي تجزيه ميانگين و تجزيه واريانس نسل‌ها به بررسي پارامترهاي ژنتيكي در دو شرايط معمولي و تنش كمبود آب انتهاي فصل پرداخته شد. تجزيه واريانس وزني صفات اندازه‌گيري شده نشان داد كه تنش كمبود آب تاثير معني‌داري در كاهش وزن 100 دانه، وزن حجمي و عملكرد دانه تك بوته داشت. نتايج تجزيه ميانگين نسل ها براي صفات وزن 100 دانه و وزن حجمي در دو محيط يكسان بود و مدل هاي رگرسيوني يكساني براي دو محيط به دست آمد. علاوه بر اثرات افزايشي و غالبيت، اثرات متقابل اپيستازي نيز در وراثت كليه صفات مورد بررسي نقش داشتند. براي عملكرد تك بوته، اثرات افزايشي و غالبيت همراه با اثرات متقابل افزايشي× غالبيت، غالبيت × غالبيت و براي عملكرد بيولوژيكي اثرات غالبيت و غالبيت× غالبيت در توارث نقش بيشتري داشتند. تجزيه واريانس نسل‌ها نشان داد كه عمل ژن براي صفات ارتفاع بوته، وزن 100 دانه (هر دو شرايط)، طول سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبله افزايشي بود. براي صفات تعداد سنبله، عملكرد دانه تك بوته، غالبيت و براي صفت وزن حجمي (هر دو شرايط) فوق غالبيت مشاهده شد. نتايج دو تجزيه ميانگين و واريانس نسل ها در صفاتي مانند عملكرد بيولوژيك يكسان نبود كه ميتوان آن را به درجه پراكندگي ژني و غالبيت دو جهته نسبت داد. در صفات شاخص برداشت و عملكرد دانه، به دليل بالا بودن واريانس محيطي وراثت‌پذيري هاي عمومي و خصوصي پايين برآورد شد.
چكيده لاتين :
Drought stress is the most important environmental stress that affects many morphological, physiological and, especially, yield traits of arable crops. In this research, a cross between the cultivar Gaspard (dehydrated susceptible parent) and DN11 line (drought resistant parent) was performed. F1, F2, F3, BC1 and BC2 generations along with parents, were planted and compared in a randomized complete block design with three replications in normal and water deficit conditions for two years. Then, using generation means analysis and generation variance analysis; genetic parameters were investigated in normal and water deficit conditions. Weighted analysis of variance showed that water deficit stress had a significant effect on the reduction of 100 grains weight, volumetric weight and seed yield per plant. The results of mean generation analysis for 100 grains weight and volumetric weight were the same and the same regression models were obtained for two environments. In addition to additive and dominant effects, epistatic effects also played a role in the inheritance of all studied traits. Additive and dominant effects along with additive×dominant and dominant×dominant interactions effects had played a role in the inheritance of single plant yield, moreover, in biological yield, dominant and dominant×dominant interaction effects had played a role, too. Generations variance analysis showed that the gene action for plant height, 100 grains weight (both conditions), spike length, spikelet number per spike and number of seeds per spike were additive. For the number of spikes and grain yield per plant were dominant and for the volumetric weight (both conditions), overdominance was observed. The results of two generations mean and variance analysis in traits such as biological yield were not the same, which can be attributed to the degree of genetic dispersion and bi-directional dominance. In harvest index and grain yield, due to high environmental variability, narrow sense and broad sense heritability was low.
