مطالعه تاريخي صنعت فولاد در ايران؛ كاربرد چارچوب همپايي فناورانه در محصولات و سامانه‌هاي پيچيده

Historical Review of the Iran's steel industry; Application of the technological Catch-Up in Complex Product Systems

در بيش از نيم قرن گذشته، به منظور افزايش توان توليدي كشور با تكيه بر منابع طبيعي طيف گسترده‌اي از انتقال فناوري در صنعت فولاد تحقق يافته است. هر چند هدف غالب آن‌ها افزايش ظرفيت توليد بوده اما دستاوردهاي مهمي در زمينه ارتقا و توسعه فناوري نيز داشته است. مروري تاريخي بر مسير طي شده و نظر افكندن بر تجربيات موفق و ناموفق مي‌تواند درس‌هايي براي آينده به همراه داشته باشد. بدين جهت اين مطالعه با وام‌گيري از مفهوم همپايي فناورانه تلاش دارد نكات برجسته اين تجربه را شفاف سازد. براي اين منظور مطالعه حاضر، با انجام پژوهشي كيفي و با استفاده از روايت‌پژوهي و مصاحبه با متوليان و خبرگان فعال در پروژه‌هاي انتقال فناوري صنعت فولاد، پنج موج توسعه صنعت فولاد در كشور را معرفي كرده است. نتايج نشان مي‌دهد احداث پلنت‌هاي فولادسازي كه به عنوان محصولات و سامانه‌هاي پيچيده در نظر گرفته شده است، عامل اصلي ارتقا توانمندي و توسعه بخش فولاد بوده است. با توجه به مكانيزم متفاوت همپايي فناورانه در محصولات و سامانه‌هاي پيچيده همپايي فناورانه در توسعه صنعت فولاد به صورت مرحله‌اي انجام شده است. در هر پنج موج توسعه پنجره‌هاي فرصت متفاوت ايجاد شده و نوع مكانيزم يادگيري مختلف و نحوه تلاش در جهت توسعه اين بخش از صنعت متفاوت بوده است. روند تاريخي صنعت فولاد حكايت از آن دارد كه همكاري بين‌المللي علاوه بر ايجاد ظرفيت توليدي به ارتقاي توانمندي فناورانه منجر شده كه كانون انباشت آن شركت‌هاي فني-مهندسي صنعت فولادسازي در كشور بوده است.

Over the past half century, in order to increase the country's productive capacity; relying on natural resources, a wide range of technology transfer has been realized in the steel industry. Although their main goal was to increase production capacity, but also they had important achievements in technology upgrades and development. A historical review of the path that traversed and consideration of successful and unsuccessful experiences can provide lessons for the future. For this purpose, five waves of the development of the steel industry have been introduced through qualitative research and interviews with custodians and experts working on Iran’s steel technology transfer projects using narrative analysis. The results show that in five waves of steel industry development, different windows of opportunity have been created and various type of learning and the absorption capacity has been experienced. The historical trend in the Iran’s steel industry has shown that international cooperation, in addition to building production capacity, has led to the enhancement of technological capability that the core of the accumulation is technical-engineering companies.