ابزارهاي سياستي توسعه توليد و تقاضاي محصولات دانش ‌بنيان با استفاده از مفهوم آميخته سياستي و شكست سيستمي

Proposing policy tools for developing production and demand of knowledge-based products using the concept of policy mix and system failures

توسعه نوآوري در كشورهاي در حال توسعه و حركت به سمت اقتصاد دانش‌بنيان علي رغم اتفاق نظر سياست‌گذاران و نيز جامعه سياست‌پژوهان بر اهميت آن، از يك سو بدون دخالت دولت امري بسيار دشوار به نظر مي‌رسد و از سوي ديگر رعايت تعادل بين سياست‌هاي طرف عرضه و تقاضا، جامع‌نگري لازم و ارتباطات متقابل بين ابزارهاي سياستي دولت بر پيچيدگي اين مداخلات افزوده است. در اين كشورهاي پيشرو اين تعادل را با مفهومي به نام آميخته سياستي ايجاد نموده اند. از طرفي توسعه تقاضا و در نهايت توليد محصولات دانش بنيان در كشور طي سال‌هاي گذشته به كرات در اسناد سياستي مورد تصريح قرار گرفته، اما به ندرت پاسخ‌هاي مناسبي در راستاي پياده‌سازي اين هدف مهم سياستي ارائه شده است. در اين راستا، هدف مقاله حاضر ارائه آميخته‌اي سياستي با بهره‌گيري از مفاهيمي نظير شكست‌هاي سيستم و روش‌هاي تصميم‌گيري چندمعياره فرايندي جديد براي توسعه توليد و تقاضاي محصولات دانش بنيان در ايران است. مهمترين استراتژي‌هاي توسعه و بكارگيري محصولات دانش‌بنيان در هر حوزه شكست سيستم به مسائلي نظير ايجاد زيرساخت‌ها و استانداردهاي لازم در جهت تضمين كيفيت، شفاف شدن تقاضاي دولت در حوزه دانش‌بنيان، استفاده از ظرفيت سرمايه‌گذاري خارجي در توسعه توانمندي‌هاي فناورانه، طراحي و پياده‌سازي نظام يادگيري فناورانه تنوع بخشي به خدمات تأمين مالي اقتصاد دانش‌بنيان و شناسايي شركت‌هاي توانمند داخلي مرتبط است. براي اجرايي‌شدن اين استراتژي‌ها، 15 ابزار به عنوان آميخته ابزارهاي سياستي از طريق روش گروه متمركز پيشنهاد و مورد بحث قرار گرفته است.

Undertaking innovation in developing countries and transition towards knowledge-based economy is difficult without government intervention; necessity of balance between supply- and demand-side policies, the need for holistic view and the interconnections between government policy instruments has increased the complexity of interventions. Globally, statistics on scientific growth and outcomes of innovation show that there has been no balanced improvement in various dimensions of STI policies in Iran. Leading countries have been able to put this balance in place with a concept called policy mix. This paper tries to propose a policy mix to overcome these complexities and suggests suitable policy instruments via integration policy mix, system failures and multi-criteria decision-making methods. Our results indicate that the most important pragmatic policy actions for development and use of knowledge-based products in each category of system failure are issues such as establishing the necessary infrastructure and setting standards for quality assurance, transparency of government knowledge-based demand, designing and implementing a technology learning system, increasing investment of large firms in R&D, diversification of financial services for funding knowledge-based firms, using foreign investment in favor of improving local technological capabilities of big domestic firms. To implement these actions, 15 tools are proposed in a policy mix which were discussed and finalized by focus group method and semi-structures interviews.