بررسي سيستم گرده‌افشاني و ميزان خودناسازگاري در دو گونه مرزه سهندي Satureja sahendica و مرزه بختياري S. bachtiarica

آگاهي از سيستم گرده‌افشاني و ميزان خودناسازگاري گونههاي گياهي، اولين گام در اتخاذ روش اصلاحي مناسب است. اين مطالعه به‌منظور بررسي ميزان خودناسازگاري و درصد خودگشني و دگرگشني دو گونه مرزه بومي ايران شامل مرزه سهندي Satureja sahendica و مرزه بختياري S.bachtiarica انجام گرديد. به اين منظور تعدادي از گل‌آذينهاي هر ژنوتيپ را براي انجام خودگشني اجباري با پاكت پوشانيده و به تعداد ديگري از گل‌آذينها، اجازه گرده‌افشاني آزاد داده شد. همچنين ميزان زنده‌ماني دانه گرده و ميزان پذيرش كلاله تعيين گرديد. ريخت‌شناسي گل نيز با مطالعه صفات مختلفي ازجمله طول گل، طول كاسبرگ، طول بساك، طول خامه، طول ميله پرچم، شكل خامه، شكل كلاله، طول تخمدان، موقعيت قرارگيري پرچمها نسبت به يكديگر و موقعيت قرارگيري پرچمها نسبت به مادگي انجام شد. شاخص خودناسازگاري در مرزه بختياري و سهندي به‌ترتيب 96 و 79 درصد تعيين گرديد. نتايج حاصل از اين تحقيق، بيانگر نيمه خودگشن بودن دو گونه مرزه مورد مطالعه مي باشد كه مي‌تواند نويدي براي توليد بذر هيبريد از طريق تلاقيهاي بين و درون گونهاي باشد. از نتايج كاربردي اين تحقيق كه مي‌توان در برنامه اهلي كردن و اصلاح دو گونه مذكور استفاده نمود، زمان مناسب دورگ‌گيري در مرزه بختياري و سهندي است كه به‌ترتيب در روزهاي پنجم و ششم بعد از باز شدن گلها تعيين شد. در اين مرحله كلاله‌ها در اوج پذيرش هستند و مي‌توانند با استفاده از گرده گلهايي كه دو روز به بازشدن آنها باقي مانده و داراي حداكثر درصد زنده‌ماني هستند، گرده‌افشاني شوند.