شكست در درس آموزي از خط مشي؛ روايت نقادانه تجربه خصوصي سازي در ايران

Failure in policy lesson drawing; A critical review of the experience of privatization in Iran

خصوصي سازي، از ابرخط مشي هايي است كه در چهار گوشه جهان، در سيستم هاي سياسي گوناگون، اجرايي شده و كشور ايران نيز مي توانست از اين تجربه ارزشمند، براي بيشينه سازي اثربخشي خط مشي خصوصي سازي در اقتصاد خود بهره مند شود؛ حال آنكه اين مهم رخ نداد. اين پژوهش قصد دارد تا با نگاهي ژرف به خط مشي خصوصي سازي، به بررسي و تبييني براي درك و بهبود يادگيري از تجارب داخلي و نيز درس آموزي از خط مشي ديگر كشورها بپردازد. در اين راستا، با استفاده از راهبرد نظريه داده بنياد، داده هاي حاصل از مطالعه كتابخانه اي و مصاحبه با مديران و كارشناسان و مشاوران سازمان خصوصي سازي، وزارت اقتصاد و امور دارايي، وزارت كار، رفاه و تامين اجتماعي، مركز پژوهش هاي مجلس، ديوان محاسبات كشور، اعضاي هيات علمي دانشكده و موسسه هاي پژوهشي، جمع آوري شده است. از آنجا كه راهبرد نظريه داده بنياد در اين پژوهش، براساس رويكرد اشتراوس و كوربين است، تحليل داده ها نيز متاثر از رويكرد ايشان بوده و طي سه مرحله كدگذاري باز، محوري و انتخابي، از طريق نرم افزار MAXQDA تحليل شد. نتيجه اين پژوهش نشان داد كه ايرانيان نتوانستند در ابرخط مشي خصوصي سازي، از تجارب خود و ساير كشورها درس آموزي داشته باشند؛ زيرا بر اجراي خطمشي نظارت نكرده و از شيوه هاي مناسب براي ارزيابي هاي خود استفاده نكرده اند؛ در نتيجه، با به كارگيري راهبردهاي سوء و متضاد با اهداف، به خصوصيسازي پرداخته، پيامدهاي منفي آن را به اقتصاد كشور خود تحميل كرده اند؛ ضمن اينكه عدم ثبات در محيط كلان كشور نيز بر پيچيده تر شدن موضوع يادگيري، تاثير بسزايي داشته است؛ به گونه اي كه منجر به تعريف منافع ملي و اهداف متضاد و متعارض با اهداف اساسي خصوصي سازي نيز به اين شكست دامن زده اند.

The purpose of this study is to provide a model for learning from general policies. This study intends to look deeply into the privatization policy, to examine and explain the understanding and improvement of learning from domestic experiences as well as to learn from other countries' policies. In this regard, using the granded theory strategy, data from library studies and interviews with managers and experts and consultants of the Privatization Organization, Ministry of Economy and Finance, Ministry of Labor, Welfare and Social Security, Parliamentary Research Center, Supreme Audit Court of Iran, faculty, and research institutes interviewed. Since the granded theory strategy in this study is based on the Strauss and Corbin approach, data analysis is also influenced by their approach. Three open, axial and selective coding steps were analyzed through MAXQDA software. The results of this study indicate that Iranians policy makers could not learn from their own and other countries' experiences in the field of privatization policy because they did not monitor the implementation of the policy and did not use appropriate methods in evaluating it. Consequently, it led to the use of malicious and contradictory privatization strategies that had negative consequences for the country's economy. But the different institutional contexts of the country have also had a major impact on the complexity of the learning process, which has even led to the formation of conflicting interests contrary to the fundamental goals of privatization.