بررسي تاثير كاربرد كودهاي زيستي قارچ ميكوريزا و ازتوباكتر بر خصوصيات فيزيولوژيكي گياه دارويي شنبليله (Trigonella foenum-graecum L.) در شرايط تنش كم‌آبي

Effect of application of mycorrhizal fungus and Azotobacter on physiological characteristics of Trigonella foenum-graecum L. under water stress conditions

به منظور بررسي تأثير كودهاي زيستي بر خصوصيات فيزيولوژيكي گياه دارويي شنبليله تحت شرايط تنش رطوبتي، آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. سطوح مختلف آبيارى در سه سطح (آبياري بعد از 50، 100 و 150 ميلي‌متر تبخير از تشتك تبخير) به عنوان فاكتور اول و كاربرد كودهاي زيستي در چهار سطح شامل: تلقيح با قارچ ميكوريزا+ ازتوباكتر، قارچ ميكوريزا، ازتوباكتر و بدون تلقيح با قارچ ميكوريزا به عنوان فاكتور دوم در نظر گرفته شدند. نتايج نشان داد ميزان پراكسيد‌هيدروژن، مالون‌دي‌آلدئيد و گليسين بتايين در تلقيح با قارچ ميكوريزا+ ازتوباكتر در سطوح مختلف آبياري به طور معني‌داري كاهش يافت. بيشترين ميزان آسكوربيك اسيد (23/7 ميلي‌گرم بر گرم وزن تر) و گلوتاتيون (20/36 ميلي‌گرم بر گرم وزن تر) در تيمار تركيبي قارچ ميكوريزا و ازتوباكتر تحت شرايط آبياري مطلوب به ترتيب را نشان دادند. تنش كم‌آبي منجر به كاهش معني‌دار قندهاي‌ محلول گرديد، بطوري كه گياهان تلقيح شده با قارچ ميكوريزا + ازتوباكتر باعث افزايش ميزان قندهاي محلول در شنبليله گرديد. حداكثر ميزان پرولين در تيمار شاهد و آبياري در سطح 150 ميلي‌متر تبخير از تشتك به‌دست آمد. بطوري كه فعاليت آنزيم كاتالاز، آسكوربات پراكسيداز و گلوتاتيون ردوكتاز در گياهان تلقيح شده با ميكروارگانيسم‌ها تحت شرايط تنش خشكي 100 و 150 ميليمتر تبخير از تشتك نسبت به سطح 50 ميليمتر تبخير از تشتك كاهش نشان داد. بر اين اساس افزايش فعاليت آنتي‌اكسيدان‌هاي آنزيمي و افزايش توليد آنتي‌اكسيدان‌هاي غيرآنزيمي در تيمار تلفيقي قارچ ميكوريزا + باكتري، مي‌تواند منجر به كاهش آسيب‌پذيري از اكسيژن فعال و افزايش تحمل به تنش كم‌آبي شود.

In order to investigate the effect of biofertilizers on biochemical properties of fenugreek plant under stress conditions, a factorial experiment was conducted in a randomized complete block design with three replications. Different levels of irrigation were considered at three levels (irrigation after 50, 100 and 150 mm evaporation from evaporation pan) as the first factor and application of biological fertilizers in four levels included as mycorrhizal + Azotobacter, mycorrhizal fungi, Azotobacter and control (no biofertilizer) as the second factor. The results revealed that the hydrogen peroxide, malondialdehyde and glycine betaine in mycorrhiza + Azotobacter treatment decreased significantly in different levels of irrigation. The highest content of ascorbic acid (7.23 mgkg-1 fw) and glutathione (36.20 mgkg-1 Fw) were observed in combined mycorrhizal fungi and Azotobacter treatment in optimum irrigation conditions. Water deficit stress reduced significantly soluble sugars, so Mycorrhizal+Azotobacter treatment increased the amount of soluble sugars in Fenugreek. The maximum amount of proline was observed in control (without biofertilizer) and irrigation treatment with 150 mm evaporation from the pan. So that the activity of catalase, ascorbate peroxidase and glutathione reductase in the inoculated plants with microorganisms under drought stress conditions of 100 and 150 mm evaporation from pan compared to 50 mm evaporation from pan was decreased. On this basis, the increase of enzymatic antioxidants activity and the enhancement of non-enzymatic antioxidants production in combined treatment of mycorrhiza+bacteria, can reduce the activated oxygen vulnerability, and could increase the tolerance to water stress.