ناحيه‌بندي رژيم بارش‌هاي حدي ايران در دوره 20ساله

Zoning of Iranian Heavy Precipitation Regime

اهداف و زمينه‌ها: يكي از مهم‌ترين رخدادهاي حدي، بارش‌هاي سنگين است كه هرساله خسارات فراواني را به دنبال دارد. رژيم بارش‌هاي سنگين مي‌تواند در شناسايي اقليم هر منطقه كمك شاياني كند. بسياري از فعاليت‌هاي اقتصادي (به‌ويژه كشاورزي) بر پايه رژيم بارندگي تنظيم مي‌شود. دگرگوني رژيم بارش افزون بر اثرات قابل‌توجه زيست‌محيطي مي‌تواند عادات و فعاليت‌هاي اقتصادي و نيز درآمدهاي حاصل از آن را متأثر سازد. شناسايي مناطق همگن بارشي مهم‌ترين پيش‌نياز برنامه‌ريزي‌هاي محيطي به‌ويژه برنامه‌هاي مديريت منابع و آمايش سرزمين است. هدف اين پژوهش، ناحيه‌بندي رژيم بارش‌هاي حدي ايران در دوره 20ساله اخير بود. روش‌شناسي: به‌منظور ناحيه‌بندي رژيم بارش‌هاي حدي ايران از داده‌هاي بارش روزانه 153 ايستگاه همديد (2016-1996) استفاده شد. براي اجراي روش PCA ماتريسي به ابعاد 12×153 تشكيل شد. با تحليل مؤلفه‌هاي اصلي روي ماتريس مورد نظر، 6 مؤلفه اول انتخاب و سپس با خوشه‌بندي K-Mean روي ماتريس نمره استاندارد مؤلفه‌هاي انتخابي، ايستگاه‌هاي مورد مطالعه به 8 منطقه همگني بارش‌هاي حدي گروه‌بندي شد. يافته‌ها: رژيم اول (رژيم بارش‌هاي حدي پاييزه) بالاترين نمره عاملي را در بين 6 رژيم ديگر داشت. بيشينه بارش‌هاي حدي الگوي بهاره-تابستانه (الگوي دوم) در ماهاي آوريل تا جولاي بود. الگوي سوم (رژيم مطلق بهاره) داراي بيشينه بارش‌هاي حدي در ماه‌هاي آوريل و مي بود. الگوي چهارم مربوط به اوايل زمستان داراي بيشينه بارش‌هاي حدي در اكتبر، نوامبر، دسامبر و ژانويه بود. در الگوي پنجم، بخش بزرگي از بارش‌هاي حدي در تابستان بود. حداكثر بارش‌هاي حدي الگوي ششم كه در اكثر ايران حاكميت داشت، در زمستان (مارس) بود. نتيجه‌گيري: هشت رژيم بارش حدي در ايران وجود دارد كه رژيم‌هاي آذربايجاني و آذربايجان شمالي در نيمه نخست سال و ساير رژيم‌ها در نيمه دوم سال داراي بالاترين ميزان بارش‌هاي حدي هستند.

Aims & Backgrounds One of the most important incidents of heavy precipitation is the heavy loses. Heavy Precipitation regimes can help to identify the climate of each region. Many economic activities (especially agriculture) are adjusted based on the precipitation regime. Change of precipitation regime, in addition to significant environmental impacts, can affect the habits and economic activities and their incomes. Identification of homogeneous precipitation regions is one of the most important prerequisites for environmental planning, especially resource management and spatial planning programs. This research aimed to zoning the Iranian Heavy precipitation regime over 20 years (1996-2016). Methodology The daily precipitation data of 153 synoptic station were used to zoning the heavy precipitation regime. For implementation of the PCA model, a matrix with the dimensions of 153×12 was created. By analyzing the main components on the matrix, the first six components were selected. The stations were grouped in the six areas of homogeneous heavy precipitation by k-mean clustering of Standard score matrix of selective components. Findings The regime of autumn heavy precipitation had the most factor score among the 6 regimes. The maximum heavy precipitation of spring-summer pattern (second pattern) was in April to July. The third pattern (absolute spring regime) had the highest heavy precipitation in April and May. The fourth pattern of early winter had the highest heavy precipitation in October, November, December, and January. In the fifth pattern, a large part of the heavy precipitation was in the summer. The heavy precipitation maximum of the sixth pattern was in the summer. Conclusion There are 8 regimes of heavy precipitation in Iran which the maximum of heavy precipitation is in the Azerbaijani and north Azerbaijan regimes at the first half of the year and in the other regimes at the second half of the year.