پديد آورندگان :
شهبازي، فاطمه دانشگاه شهركرد - گروه علوم و مهندسي خاك , حسين پور، عليرضا دانشگاه شهركرد - گروه علوم و مهندسي خاك , متقيان، حميدرضا دانشگاه شهركرد - گروه علوم و مهندسي خاك
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: كمبود فسفر قابل‌استفاده يكي از مشكلات عمده در خاك‌هاي ايران است. براي افزايش فسفر قابل جذب از كودهاي شيميايي استفاده مي‌شود؛ در حالي‌كه كود فسفر مصرف شده در خاك با گذشت زمان به شكل‌هايي با قابليت استفاده كم تبديل مي‌شود. براي افزايش كارايي كودهاي فسفري مي‌توان از مواد آلي استفاده كرد. لجن فاضلاب حاوي مواد آلي و عناصر غذايي زيادي بوده و براي بهبود حاصلخيزي زمين‌هاي كشاورزي و ارتقاي عملكرد گياهان به كار مي‌رود. هدف از اين مطالعه بررسي تأثير برهمكنش كود شيميايي فسفر و لجن فاضلاب بر قابليت استفاده و شكل‌هاي معدني فسفر و شاخص‌هاي ذرت (Zea Mays L.) در يك خاك آهكي بود.
مواد و روش‌ها: اين تحقيق به‌صورت آزمايش فاكتوريل در قالب طرح كاملاٌ تصادفي با سه تكرار انجام شد. فاكتورهاي آزمايش شامل فسفر (0 و 50 ميلي‌گرم بر كيلوگرم فسفر از منبع KH2PO4) لجن فاضلاب (0 و 1 درصد وزني/وزني) بود. خاك‌هاي تيمارشده به مدت يك ماه در شرايط گلخانه 80 درصد ظرفيت مزرعه خوابانده شدند. ذرت (رقم سينگل‌كراس 704) در گلدان‌هاي 3 كيلوگرمي در گلخانه تحقيقاتي دانشگاه شهركرد كشت شد. پس از دو ماه كشت، بخش هوايي برداشت و شاخص‌هاي رشد ذرت (غلظت فسفر، وزن ماده خشك و جذب فسفر در گياه ذرت) تعيين شدند. همچنين، پس از كشت از خاك گلدان‌ها نمونه‌برداري شد و در آن‌ها شكل‌هاي فسفر(فسفر محلول و تبادلي، فسفر متصل به آهن و آلومينيم، فسفر متصل به كلسيم، فسفر باقيمانده و فسفر آلي) و فسفر قابل جذب (اولسن و كلريد كلسيم 0/01 مولار) اندازه‌گيري شد.
يافته‌ها: نتايج نشان داد كه برهمكنش كود شيميايي فسفره و لجن فاضلاب بر فسفر عصاره‌گيري شده با روش اولسن معني‌دار نبود (0/05> p)؛ در حالي‌كه بر فسفر عصاره‌گيري شده با كلريد كلسيم معني‌دار بود (0/05>p). نتايج نشان داد كه با كاربرد 50 ميلي‌گرم بر كيلوگرم فسفر، فسفر عصاره‌گيري شده با روش اولسن و فسفر عصاره‌گيري شده با روش كلريد كلسيم به‌ترتيب 21/4 و 60 درصد افزايش يافت، در حالي‌كه با كاربرد يك درصد لجن فاضلاب فسفر عصاره‌گيري شده با روش‌هاي اولسن و كلريد كلسيم به‌ترتيب 83/2 و 200 درصد افزايش يافت. اثر لجن فاضلاب بر همه شكل‌هاي فسفر (به‌غير از فسفر باقيمانده) و اثر كود شيميايي فسفره بر شكل‌هاي فسفر معني‌دار (0/01>p) بود. برهمكنش بين كود شيميايي فسفره و لجن فاضلاب فقط بر فسفر متصل به كلسيم معني‌دار بود (0/05>p). اثر لجن فاضلاب بر شكل‌هاي فسفر بيش از اثر كود شيميايي فسفره و برهمكنش آن‌ها بود. نتايج نشان داد كه با كاربرد 50 ميلي‌گرم در كيلوگرم كود فسفر نسبت تيمار بدون كود فسفر، غلظت فسفر در ذرت و ماده خشك ذرت به‌ترتيب 8/2 و 25/9 درصد افزايش يافت (0/01>p). با كاربرد لجن فاضلاب غلظت فسفر در ذرت و ماده خشك گياه به‌ترتيب 4/9 و 194 درصد نسبت به سطح صفر لجن فاضلاب افزايش يافت. برهمكنش كود شيميايي فسفره و لجن فاضلاب بر ماده خشك ذرت معني‌دار (0/05>p) بود. ماده خشك گياه در تيمار يك درصد لجن فاضلاب همراه با كود فسفره نسبت به تيمار يك درصد لجن فاضلاب بدون كاربرد كود فسفره 32/5 درصد و همچنين نسبت به تيمار كود فسفره بدون كاربرد لجن فاضلاب 170 درصد افزايش يافت.
نتيجه‌گيري: نتايج نشان داد كه اثر كاربرد كود شيميايي فسفره بر فسفر عصاره‌گيري‌شده با روش اولسن به كاربرد لجن فاضلاب در خاك بستگي نداشت. فسفر قابل استفاده با كاربرد لجن فاضلاب به ميزان چشم‌گيري نسبت به كود شيميايي افزايش يافت كه مي‌تواند به دليل اثرات متفاوت تيمارها بر شكل‌هاي فسفر خاك باشد. علاوه بر اين اثر كود شيميايي فسفره بر جذب فسفر به كاربرد لجن فاضلاب بستگي داشت.
چكيده لاتين :
Background and goal: The deficiency of available phosphorus (P) is considered as a main problem in Iran’s soils. In order to increase the available P, chemical fertilizers are used. However, P in chemical fertilizers are transformed into less available forms over time. To improve the efficiency of P fertilizers, organic amendments could be effective. Sewage sludge contains an abundance of organic matter and nutrients and is used to improve the productivity of farmland and enhance yield. This study conducted to investigate the effect of the interaction of sewage sludge and P fertilizers on availability and mineral of P and maize (Zea Mays L.) indices in a calcareous soil.
Materials and methods: This study was conducted based on factorial experiment in a completely randomized design with 3 replications. The experimental factors were chemical fertilizer (0 and 50 mg/kg of KH2PO4) and sewage sludge (0 and 1 % w/w). The treated soils were kept in 80% of the field capacity in greenhouse condition for one month. The maize (single cross 704) was planted in 3 kg pots under greenhouse of Shahrekord University. After 2 months planting, shoot was removed and maize indices (P concentration, dry matter, and uptake) were determined. Also, after planting, soil sampled from pots and the various fractions of P including (soluble P, Fe-Al bonded P, Ca bonded P, residual P, and organic P) and available (P Olsen and CaCl2 0.01 M methods) were determined.
Results: The results showed that interaction between P fertilizer and sewage sludge on P extracted by Olsen method wasnot significant (p>0.05), while in P extracted by CaCl2 0.01 M was significant (p<0.05). The results revealed that by addition the 50 mg/kg P, P-Olsen and P-CaCl2 increased 21.4 and 60%, respectively, while 1% sewage sludge application P extracted by Olsen and CaCl2 0.01 M methods increased 83.2 and 200%, respectively. The effect sewage sludge (except residual P) and chemical fertilizers on all P fractions were significant (p<0.01). In addition, the interaction between chemical fertilizer and sewage sludge was only significant on Ca -bound P (p <0.05). The effect of sewage sludge on P fractions was more remarkable than chemical fertilizer and their interaction effect. By addition 50 mg/kg P fertilizer, P concentration in maize and the dry matter increased 8.2 and 25.9%, respectively. Similarly, in comparison with without sewage sludge, by sewage sludge application these indices increased 4.9 and 194%, respectively. The interaction of sewage sludge and P fertilizers was significant on maize uptake (p<0.05). The P uptake increased 32.5% in sewage sludge + 50 mg/kg P fertilizer compared to 1% sewage sludge and increased 170 % compared to 50 mg/kg P fertilizer.
Conclusion: The results showed that the effect of chemical P fertilizer application on extracted P by Olsen method wasn’t related to sewage sludge application. In treated soil with sewage sludge, available P considerably increased compared to treated soils with P fertilizer that could be attributed to different impact of treatments on P fractions. Also, the effect of chemical fertilizer application on uptake of P was related to sewage sludge rates.
