مفهوم‌سازي ابعاد كيفيت محيطي در برنامه-ريزي روستايي با مشاركت مردم و كارشناسان محلي؛ نمونه: روستاي شهريار، شهرستان لردگان

Conceptualization of the Dimensions of Environmental Quality in Rural Planning by Participation of Local People and Experts; a Case Study of Shahriar Village, Lordegan County, Iran

اهداف و زمينه‌ها: با آغاز برنامه­ ريزي­ ها به شكل جديد در نواحي روستايي، نوعي تضاد بين خواست روستاييان از پايين با ديد برنامه­ ريزان از بالا شكل‌ گرفته است. نبود ديد هنجاري به مسايل و كم­توجهي به كيفيت محيطي توسعه، در تعميق اين تضاد نقش بسزايي داشته است. هدف اين مقاله، تعيين ابعاد كيفيت محيطي در برنامه­ ريزي روستايي از طرف خود روستاييان و كارشناسان محلي بود. روش‌شناسي: در اين مطالعه كيفي با استفاده از كارگاه­ هاي مشاركتي و مصاحبه‌هاي هدفمند با مطلعان روستايي، به‌منظور جلب مشاركت مردم و كارشناسان محلي در فرآيند مفهوم­ سازي ابعاد كيفيت محيطي و برنامه ­ريزي مطلوب، روستاي شهريار از توابع شهرستان لردگان انتخاب شد. دليل انتخاب اين روستا نيز اجرايي‌شدن طرح­هاي مختلف يا درحال‌انجام‌ بودن بسياري از طرح­ها در قالب برنامه­ ريزي روستايي بود. 36 نفر از مطلعان روستاي شهريار، كارشناسان و مديران محلي در قالب 6 كارگاه سازمان‌دهي شده و انتظارات افراد از مفاهيم كيفيت محيطي در برنامه­ ريزي روستايي در گويه­ هاي مختلف تعيين شد. يافته‌ها: 202 گويه از مفاهيم كيفيت محيطي گردآوري و توسط خود كارگروه­ ها در قالب 5 بُعد، يك قلمرو و 44 شاخص قرار گرفت. در بُعد فيزيكي-كالبدي 48 گويه در قالب 9 شاخص، در بُعد اجتماعي- فرهنگي 46 گويه در قالب 10 شاخص، در بُعد اقتصادي 42 گويه در قالب 8 شاخص، در بُعد محيطي 35 گويه در قالب 8 شاخص و در بُعد سياسي-اداري 10 گويه در قالب 3 شاخص جاي گرفتند. نتيجه‌گيري: ابعاد پنجگانه در قالب قلمرو راهبردي با 21 گويه و در قالب 6 شاخص ظرفيت‌سنجي، عدالت‌محوري، برنامه¬محوري، گردش‌پذيري، پويايي و اولويت‌مداري به‌ نظام برنامه­ ريزي كشور جهت ارزيابي ابعاد كيفيت محيطي مناطق روستايي پيشنهاد مي‌شود.

Aims & Backgrounds with the start of planning in the new form in rural areas, a conflict was created between the demands of villagers from below with the view of planners from the above. The lack of normative view and pay a little attention to the environmental quality of development have an important role in the expansion of the conflict. The aim of the study was to the conceptualization of environmental quality dimensions in rural planning by the participation of local people and experts. Methodology In this qualitative study, Sharyar village was selected from the Lordegan county to attract the participation of people in the process of conceptualizing the environmental quality dimensions and optimal planning. The main reason for selecting the Shahryar village as a case study in this research was executing various plans or implementation of many projects in the form of rural planning. 36 aware people, local managers and experts of the shahryar village were organized in the 6 workshops and expectations of the subjects from the concepts of environmental quality in rural planning were determined in the various items. Findings 202 of the items of environmental quality concepts were collected and the items were ranked by the workgroups in the framework of 5 dimensions, 1 domain, and 44 indexes. 48 items in the form of 9 indicators in physical dimension, 46 items in the form of 10 indicators in social-cultural dimension, 42 items in the form of 8 indicators in economical dimension, 35 items in the form of 8 indicators in the environmental dimension, and 10 items in the form of 3 indicators in the political-administrative dimension were arranged. Conclusion The five dimensions in the strategic territory template with 21 items and 6 indexes including the capacity, perceived justice, considering the planning, tourist attraction, and dynamism and prioritizing the country’s planning system are proposed for evaluating the quality of the rural environment.