تاثير عوامل محيطي و جغرافيايي بر پراكنش استقرارهاي مسسنگي در حوزه هوراند

Effect of Environmental and Geographical Factors on Distribution of the Chalcolithic Sites in the Hourand Region, Iran

هداف و زمينه‌ها: محوطه­ هاي باستاني دوره مس ­سنگي در منطقه هوراند در شرق آذربايجان دربرگيرنده بازه تاريخي اواخر هزاره ششم تا هزاره چهارم قبل از ميلاد است. هدف از اين مطالعه بررسي عوامل محيطي و جغرافيايي تأثيرگذار بر شكل‌دهي فضايي و پراكنش استقرارهاي دوره مس‌سنگي در منطقه هوراند بود. روش‌شناسي: مدلي كه براي مكان­گزيني و پراكنش محوطه­ هاي باستاني در هوراند پيشنهاد شده، مبتني بر نرم‌افزار ArcGIS، روش آماري چندمتغيره و داده‌هاي مكاني رقومي بود و عوامل محيطي و فرهنگي را كه سهم بيشتري در شكل ­دهي الگوهاي پراكنش داده­ هاي مكاني و محوطه­ هاي باستان‌شناختي داشته­ اند، مورد تجزيه و تحليل قرار داد. يافته‌ها: نحوه قرارگيري محوطه‌هاي مس‌سنگي پيش از تاريخ نسبت به منابع آبي اصلي به 5 دسته، نسبت به مسيرهاي ارتباطي در 6 دسته و از نظر درجه شيب نيز در 6 دسته طبقه‌بندي شدند. نتيجه گيري:نحوه پراكندگي محوطه هاي باستاني در دوره مس سنگي شهرستان هوراند، تابعي از مولفه هاي طبيعي شامل منابع آب، مسيرهاي ارتباطي و ارتفاع از سطح دريا است و ساير مولفه ها نيز به ميزان اندكي در انتخاب موقعيت محوطه ها تاثير داشته اند.

Aims & Backgrounds Ancient sites of chalcolithic age in the Hourand region located at the eastern part of Azerbaijan, Iran covers the historical period from the late 6th millennium to the 4th millennium BC. This study aimed to investigate the effect of environmental and geographical factors on the distribution of the chalcolithic sites in the Hourand region located at the eastern part of Azerbaijan, Iran. Methodology The proposed models for investigating the site selection and distribution of the ancient sites in the Hourand region was based on the ArcGIS software, multivariable statistics method, and digital spatial data. By use of this model, the environmental and cultural factors that had a greater role in shaping the patterns of spatial data distribution and archaeological sites were analyzed. Findings The placement position of chalcolithic sites in terms of distance to water resources and communication paths and degree of the slope were classified into 5, 6 and 6 categories, respectively. Conclusion The placement position of ancient sites of the Hourand region in chalcolithic age is a function of natural components includes water resources, communication paths and elevation from the sea level and the other factors have had little influence on the site selection.