ريخت‌شناسي قصّه‌هاي تقدير، تمتي و تيزتن از افسانه‌هاي مردم ايران با الگوي پراپ

يكي از بهترين و دقيق‌ترين شيوه‌هاي طبقه‌بندي و تجزيه و تحليل ساختار و قالب قصّه‌ها، الگوي ريخت‌شناسي پراپ است. پراپ با مطالعه قصّه‌هاي پريان روسي به اين نتيجه رسيد كه اين قصّه‌ها به‌رغم تنوع و تكثر از نوعي وحدت و همانندي برخوردارند. در مقاله پيش‌رو سه داستان با نام‌هاي؛ تقدير، تمتي و تيزتن از كتاب افسانه‌هاي مردم ايران گردآوردي علي‌اشرف درويشيان با رويكردي تحليلي- توصيفي و براساس الگوي ريخت‌شناسي پراپ مورد بررسي قرارگرفته است تا چگونگي تطبيق داستان‌هاي يادشده و خويشكاري‌ها، حركت قصّه‌ها و در نهايت ميزان انطباق آن‌ها با الگوي پراپ نشان داده شود و ساختار كلي اين داستان‌ها و قوانين حاكم برآن مشخص­گردد. نتيجۀ بررسي‌هاي صورت گرفته نشان مي‌دهد كه اولاً الگوي پراپ بر قصّه‌هاي انتخاب شده از افسانه‌هاي مردم ايران قابل تطبيق است. همچنين از مجموع سي‌ويك خويشكاري تعريف شده در الگوي پراپ در سه داستان انتخاب شده، بيست‌وهشت مورد مطابقت دارد، با اين تفاوت كه از شمار اجزاي سازنده قصّه‌ها كاسته­شده و در هر كاركرد مصداق‌هاي جديدي يافت­شده است. افزون بر اين در داستان‌هاي بررسي­شده حركت‌ها مستقيماً يكديگر را دنبال مي‌كنند؛ اما قصّه «تيزتن» با دو حركت آغاز شده كه پايان يكساني دارند.