تاثير مداخله آموزشي مبتني بر نظريه رفتار برنامه‌ ريزي‌ شده در پيشگيري از مصرف قليان در دانش‌ آموزان مقطع دوم متوسطه

Effect of Educational Intervention based on the Theory of Planned Behavior on Preventing Water Pipe Smoking in Secondary School Students

اهداف: مصرف قليان خصوصاً در جوانان روند رو به رشدي را طي كرده و افزايش شيوع مصرف دخانيات در ميان دانش‌آموزان نگران‌كننده است. مطالعه حاضر با هدف بررسي تاثير مداخله آموزشي مبتني بر نظريه رفتار برنامه‌ريزي‌شده در پيشگيري از مصرف قليان در بين دانش‌آموزان دبيرستاني انجام شد. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر به‌صورت نيمه‌تجربي روي 400 نفر از دانش‌آموزان پسر مقطع دبيرستان (دوم و سوم) شهرستان فسا در سال 98-1397 انجام شد. نمونه‌ها با روش نمونه‌گيري تصادفي خوشه‌اي انتخاب شدند و در دو گروه كنترل (200 نفر) و آزمون (200 نفر) قرار گرفتند. مداخله آموزشي مبتني بر مدل نظريه رفتار برنامه‌ريزي‌شده براي گروه آزمون در قالب 7 جلسه آموزشي 55-50 دقيقه‌اي اجرا شد. پرسش‌نامه‌اي مشتمل بر اطلاعات دموگرافيك، سازه‌هاي نظريه رفتار برنامه‌ريزي‌شده و رفتارهاي پيشگيري‌كننده از مصرف قليان در قبل و سه ماه پس از مداخله آموزشي توسط دو گروه تكميل شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS 22 و آزمون‌هاي آماري T زوجي، T مستقل و مجذور كاي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. يافته‌ها: قبل از مداخله آموزشي، بين دو گروه آزمون و كنترل از نظر آگاهي، نگرش، هنجارهاي انتزاعي، كنترل رفتاري درك‌شده، قصد و رفتارهاي پيشگيري‌كننده از مصرف قليان اختلاف معني‌داري وجود نداشت (P>0.05)، اما سه ماه پس از مداخله آموزشي، گروه آزمون افزايش معني‌داري در خصوص هر كدام از اين متغيرها نشان داد (0.001=p)، در حالي كه در گروه كنترل اختلاف معني‌داري مشاهده نشد (P>0.05). نتيجه‌گيري: مداخله آموزشي مبتني بر نظريه رفتار برنامه‌ريزي‌شده در پيشگيري از مصرف قليان در دانش‌آموزان دبيرستاني موثر است.

Aims Water pipe smoking, especially among young people, has been on the rise and the increasing prevalence of tobacco use among students is worrying. The aim of this study was to investigate the effect of educational intervention based on the theory of planned behavior on preventing water pipe smoking in secondary school students. Materials & Methods This semi-experimental study was performed on 400 students from high school boy students (2nd and 3rd) of Fasa city in 2018-2019. The subjects were selected by cluster random sampling method and divided into control (n=200) and experimental (n=200) groups. The intervention was based on planned behavior theory model for the experimental group in 7 sessions of 50-55 minutes. A questionnaire including demographic information, theory of planned behavior constructs and preventive behaviors of water pipe smoking in high school students were completed before and three months after intervention by both groups. Data were analyzed by SPSS 22 software using Chi-square, independent and paired t-tests. Findings There was no significant difference between the two groups in terms of knowledge, attitude, subjective norms, perceived behavioral control, intent and preventive behaviors of water pipe smoking pre intervention (p>0.05). However, in the three months after intervention, the experimental group showed a significant increase in any of these variables (p=0.001), while there was no significant difference in the control group (p>0.05). Conclusion The educational intervention based on the theory of planned behavior is effective on preventing water pipe smoking in secondary school students.