ارائه رابطه نوين برآورد ضريب تشت تبخير روزانه با استفاده از برنامه‌ريزي بيان ژن و مقايسه آن با روش‌هاي تجربي جهت محاسبه تبخير- تعرق گياه مرجع (مطالعه موردي: دشت بيرجند)

تعيين دقيق مقدار آبي كه براي تبخير- تعرق گياهان مصرف مي‌شود، از مهمترين پارامترهاي مديريت آب در مزرعه مي‌باشد. در شرايط عدم دسترسي به داده‌هاي لايسيمتري مي‌توان از روش فائو-‌پنمن-‌ مانتيث (FPM) به عنوان روش استاندارد، براي ارزيابي روش‌هاي ساده برآورد تبخير- تعرق مرجع (ETo)، استفاده كرد. در اين تحقيق، از داده‌هاي 18 ساله (1395-1377) هواشناسي بيرجند، جهت معرفي بهترين روش از بين چهار روش تجربي برآورد ETo بر پايه ضريب تشت شامل روش كونيكا، آلن و پروت، اشنايدر و اورنگ استفاده گرديد و نتايج اين روش‌ها با روش استاندارد FPM مورد مقايسه قرار گرفت. در نهايت به كمك بهترين روش تجربي قابل استفاده در منطقه مورد مطالعه و پارامترهاي آن، هدف اصلي اين تحقيق كه بررسي توانايي مدل برنامه‌ريزي بيان ژن در پيش‌بيني ضريب روزانه تشت تبخير بر اساس داده‌هاي هواشناسي و ارائه رابطه جديد در اين راستا بود، انجام شد. در اين تحقيق براي انتخاب بهترين رابطه جهت تعيين اين ضريب از فراسنجه­هاي آماري ضريب تبيين، مجذور ميانگين مربعات خطا و ميانگين مطلق خطا و درصد خطا استفاده شد. نتايج تحقيق نشان داد براي محاسبه ضريب تشت به صورت روزانه بهتر است از رابطه نوين ارائه شده توسط مدل بيان ژن با ضريب تبيين 77/0 و ميانگين مربعات خطاي021/0 ميلي‌متر بر روز، در شرايط اقليمي بيرجند استفاده نمود.

One of the most important componenets of water management in farms is estimating crops’ exact amount of evapotranspiration (water need). The FAO-Penman-Montheis (FPM) method is a standard method to evaluate other techniques which are used for easy calculation of potential evapotranspiration, when lysimeter datasheets are not available. This study was carried out based on 18 years’ climatic data of Birjand (1998-2016), to determine the best experimental method based on coefficient of evaporation pan amongst methods proposed by Cuenica, Allen and Pruitt, Snyder and Orang. Then, the results were compared with the FPM method. The best method was used to assess the capabilities of gene expression method for prediction of daily coefficient of evaporation pan, which was the major goal of this study. The best equation for calculation of daily coefficient of evaporation pan was determined using these statistical factors: coefficient of determination, root mean squared error, mean absolute error, and percent error. The results showed that in Birjand’s climatic conditions, it is best to use the equation of generated by the gene expression method with a coefficient of determination of 0.77 and mean squared error of 0.021 millimeter per day.