تبيين نارسايي هاي كاركردي - فضايي مناطق آزاد با تأكيد بر حوزه تجارت و بازرگاني : مورد مطالعه: منطقه آزاد تجاري- صنعتي ارس

Explaining functional-spatial failures of free zones with emphasis On trade and commerce : Case Study: Aras Free Trade Zone

مطالعات و پژوهش ­هاي انجام يافته، كم و بيش بر نارسايي­هاي كاركردي مناطق آزاد در كشور ايران اذعان داشته ­اند. از نگاه اين مطالعه، ريشه نارسايي ­هاي كاركردي در منطقه آزاد مستتر در الگوهاي فضايي فعاليت­هاي اقتصادي آن است. اين مقاله در نظر دارد نارسايي­ هاي كاركردي - فضايي و منطق شكل­ گيري آن در حوزه تجارت و بازرگاني منطقه آزاد ارس را با رويكردي انتقادي و با تأكيد بر ابعاد و زواياي پنهان آن، مورد كشف و احصاء قرار دهد. گردآوري داده­ ها بر اساس روش كيفي و با استفاده از تكنيك مصاحبه ­هاي انجام يافته است. از روش تحليل محتواي جهت­ دار يا هدايت شده براي تجزيه و تحليل اطلاعات و از روش گلوله ­برفي نيز جهت انتخاب نمونه­ ها استفاده گرديد. تعيين ميزان حجم نمونه نيز بر اساس روش اشباع نظري صورت گرفت. نتايج مقاله نشان مي ­دهد كه كاركرد و فضاهاي حوزه تجارت و بازرگاني در منطقه آزاد ارس با نارسايي­ هايي عمده­اي همچون ضعف مديريتي، اقتصاد ناسالم، عدم برون­گرايي و اقتصاد ناپايدار عجين شده است. شكل­گيري فضاي ناسالم اقتصادي همچون قاچاق كالا، خريد و فروش پروانه و ... در اين حوزه تؤام با تغييرات پي­درپي مديريتي و تشديد سيستم بوروكراتيك، همه نشان از استفاده ابزاري از فضاهاي اين حوزه و ناپايداري اقتصاد منطقه بواسطه عملكردهاي فضايي آن دارد. از اين منظر و با روند موجود، به جاي اينكه منطقه آزاد روزنه­اي براي خروج كشور از اقتصاد وابسته و ضعيف باشد، برعكس محلي براي يادگيري و تمرينِ خصيصه­ هاي چنين اقتصادي است.

Aras Free Zone with economic activities in different areas, like other free zones, though rooted in classical and neoclassical theories, and Adam Smith's free trade theory, in particular, plays a decisive role in establishing it, but ignoring the principles governing the structure , Its function and its spatial evolution, is a kind of fall in the same abyss of absoluteism in the form of maximizing the profit and utility of individuals. From the perspective of this study, the root of functional failure in the free zone is the spatial patterns of its economic activity. One of the major areas of activity in the free zones is the trade and commerce sector, which has considerable scope in the Aras Free Zone. This paper intends to discover the functional-spatial imperfections and the logic of its formation in the commercial spaces of the Aras Free Zone, in order to provide an appropriate implementation of the objectives for the region.