بررسي عوامل مؤثر بر رشد پراكنده شهري دركلانشهر تبريز با استفاده از مدل‌هاي سنجش توسعه شهري

بين فرم شهر و ميزان پايداري رابطه معناداري وجود دارد و شناخت مورفولوژي و تبيين الگوي رشد آن، قدمي مهم در تحقّق پايداري شهر به شمار مي­رود. بر همين اساس، سياست­ها و راهبردهاي برنامه­ريزي و طرّاحي بايد به گونه­اي باشند كه به شكل­گيري فرم مطلوب منجر شود. از ميان الگوهاي پايداري كه از اواخر قرن بيستم ميلادي مطرح گرديده است، اجماع بيشتري بر فرم شهر متراكم (فشرده) وجود دارد. به طوري كه اين الگو توانسته است طرفداران زيادي را به خود اختصاص دهد و در صدر مباحث مربوط به فرم پايدار شهري قرار بگيرد. لذا اين پژوهش با هدف تحليل و ارزيابي علل و عوامل مؤثر بر رشد پراكنده شهري در منطقه شهري تبريز و ارائه مدل مناسب جهت كنترل آن به عنوان نظريه پايه­اي و هدايت گر تحقيق انتخاب شده است. با توجه به گستردگي موضوع رشد هوشمند شهري، تصميم بر اين شد تا از ميان ابعاد مختلفي كه مي توان اين الگو را مورد بحث و تحليل قرارداد، شاخص هاي تراكمي انتخاب و به عنوان مسير مشخص گرديد. جهت تحليل و ارزيابي علل و عوامل مؤثر بر رشد پراكنده شهري در منطقه شهري تبريز از مدل ها و رو­ش­هاي متناسب در اين زمينه استفاده گرديد كه طبق بررسي­هاي انجام شده مشخص شد، در ابتدا رشد اوليه شهر به دليل موقعيت ارتباطي و افزايش طبيعي جمعيت بوده است و اين رشد و گسترش از ويژگي­هاي طبيعي و اقليمي تبعيت مي­نموده است. با گذشت زمان، گسترش شهر تحت تأثير عوامل متعددي از جمله عوامل اقتصادي، سياست­ها، طر­ح­ها و برنامه­ها و عاملين و گروه­هاي مختلف قرار گرفته است. موارد ذكر شده در نهايت موجب پراكنده­رويي (اسپرال) در شهر تبريز شده­اند و از مهم­ترين دلايل آن مي­توان به افزايش قيمت زمين و مسكن در محدوده مركزي شهر، رانت خواري، بورس بازي و معاملات زمين، عدم توسعه محدوده قانوني شهر در طرح جامع، وارد كردن كليه سطوح با حداقل ده درصد ساخت و ساز به محدوده قانوني در طرح تفضيلي )ازجمله روستاهاي گوجوار، اوغلي، الوار عليا، كندرود،خلجان، آناخاتون) و تقاضا براي افزايش فضاي زندگي بيشتر اشاره نمود.