"گزارش فني" اثر تغيير كاربري اراضي بر برخي خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك (مطالعه موردي: حوزه آبخيز بابلرود)

از آنجايي كه تغيير كاربري اراضي از مسائل مهم و شايع در ايران بخصوص در نواحي شمالي كشور است، دراين پژوهش اثرتغييركاربري مرتع به زمين­ زراعي و باغ بر برخي خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك دربخشي از حوزه آبخيز بابلرود واقع در جنوب شهرستان بابل، بخش بندپي شرقي استان مازندران مطالعه شد. بدين­ منظور از هر كاربري از 2 عمق 20-0 و 40-20 سانتي­متري در4 تكرار نمونه ­برداري شد و تجزيه و تحليل آماري به­صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي صورت پذيرفت. نتايج نشان داد درصد ميزان شن در كاربري باغ بيشترين مقدار بود. بيشترين مقدار سيلت و رس، به­ترتيب در كاربري­هاي مرتع و زراعي مشاهده شد. تغيير كاربري از مرتع به زراعي، موجب افزايش معني­دار جرم مخصوص ظاهري شد و ميزان جرم مخصوص ظاهري در لايه زيرين بيشتر از لايه سطحي است و بالاترين درصد تخلخل با مقدار 87/54 درصد در باغ مشاهده شد. بيشترين مقدار پايداري خاكدانه ­ها (MWD)، در كاربري مرتع و باغ بود. بالاترين ميزان ظرفيت نگهداشت آب به مقدار 62/64 درصد در عمق 40-20 سانتي­متري مشاهده شد. هدايت هيدروليكي اشباع خاك (KS) در كاربري باغ بيشترين مقدار بود. تغيير كاربري موجب تغيير در واكنش خاك (pH) شد به­طوري كه بيشترين مقدار pH، به ميزان 54/7 در كاربري زراعي نسبت به ساير كاربري­ها مشاهده شد. همچنين بيشترين ميزان هدايت الكتريكي (EC) مربوط به كاربري باغ بوده است. بيشترين كربن آلي (OC) به ميزان 47/2 درصد در لايه سطحي كاربري باغ و كمترين آن به ميزان 26/0 درصد در لايه زيرسطحي كاربري زراعي مشاهده شد. در مجموع نتايج اين پژوهش با توجه به مقايسه برخي شاخص ­هاي كيفيتي خاك، حاكي از آن بود كه اگر تغيير كاربري اراضي به ­صورت كاربري زراعي باشد به­ دليل شدت عمليات كشاورزي تأثير منفي معني­ داري بر خصوصيات خاك مي­ گذارد.

Land use change is an important issue in Iran, especially in the north of the country. In the present research, effect of changing land use from rangeland to cropland and garden on some physical and chemical characteristics of soil, was studied in Babolrood Watershed in southern part of Babol, Eastern Bandpey in Mazandaran province. For each land use, soil samples were collected from depths at replicates and the data were statistically analyzed by factorial test using a randomized complete block design. Results indicated that the highest percentage of sand, silt and clay in garden, Rangeland and Cropland, respectively. Change from rangeland to cropland, significantly increased bulk density and the bulk density in the lower layer was higher than that in the surface layer. The most amount of porosity was observed in the garden lands at a rate of . percent. The highest Aggregate stability was obtained for rangeland, garden and highest water holding capacity was observed at the depth of - cm, ( . percent). The highest saturated hydraulic conductivity (Ks) of the soil was in garden. Furthermore land use change resulted in change in soil reaction content, so that the highest amount of it was . in cropland. The highest soil electrical conductivity (EC) was in garden. The highest percentage of organic carbon (OC) was in the surface layer, at a rate of . percent in garden and the lowest percentage of it was in the subsurface layer at a rate of . percent in cropland. The result of this study regarding the above comparing some soil quality properties showed that the change of land use to cropland usage and as result of severity of agriculture operation, have an negative impact on soil properties.