بازخواني مفهوم سكونت در محلات تهران در دورۀ قاجار و پهلوي (مبتني بر بررسي تفسيري تاريخ نوشته هاي فرهنگي و اجتماعي)

Readout the Concept of Dwelling in the Neighborhoods of Tehran during the Qajar and Pahlavi Periods (Based on an Interpretive Study of the Cultural and Social Historic-writtens)

بررسي تاريخ و شواهد زيست در محلات سنتي ايران مبين ساختار و نظام كالبدي و اجتماعي منسجم و خودساخته و بيان گر مفاهيم عاليۀ سكونت انسان است. در حالي كه محلات امروز به تبع تغيير الگوي زيست و توسعه هاي نوين شهري، ديگر از مشاركت اهالي و نظام خود انگيختۀ محله محوري برخوردار نيستند. لذا توجه به اصول و آموزه هاي حاكم بر جريان زندگي اجتماعي و مفاهيم متعالي سكونت محلۀ سنتي براي ارتقاء كيفي زيست در شهر امروز امري ضروري است. هدف از اين پژوهش، بازشناسي مفهوم سكونت در محلات تهران در دورۀ قاجار و پهلوي و روش تحقيق، تركيبي از روش هاي تفسيري تاريخي و تحليل محتواي داده ها است. اين پژوهش ابتدا مختصري به تعريف و مفهوم محله پرداخته؛ سپس عوامل ادراك مفهوم محله و ويژگي ها و شاخص هاي هر عامل و نحوۀ رديابي آن از محتواي متون ارائه شده است. درنهايت در بررسي متون به بازشناسي جريان زندگي و تجارب زيستۀ ساكنان محلات تهران پرداخته شده كه اين بخش با بهره گيري از چند تاريخ نوشتۀ فرهنگي اجتماعي از محلات تهران صورت پذيرفته است. نتيجه اين كه عوامل و معيارهاي ادراك مفهوم محله حاكي از نقش اجتماعي و مشاركت شهروندان در جنبه هاي مختلف سكونت از جمله امور خير و نهضت هاي اجتماعي سياسي در محلات است. محلاتي كه مكان ظهور و تبلور ارزش هاي اجتماعي و فرهنگي از جمله وقف، نيكوكاري، احترام به بزرگان و دستگيري محرومان بوده؛ در حالي كه مفاهيم قلمرو، سلسله مراتب و حريم در كالبد محله و ادراك ساكنان تعريف و نمود يافته و به واسطۀ تامين نسبي بسياري از خدمات در محله و آرامش حاكم بر سكونت اجتماعي، ساكنان از رضايت مندي نسبي برخوردارند. در نتيجه ساكنان خود را جزئي از محله دانسته و مي توان تبلور تعلقات مكاني به محله را در ابعاد مختلف كالبدي، رفتاري و معنايي شاهد بود.

A survey of the history and evidence of life in traditional Iranian neighborhood reveals a coherent, self-made physical and social structure and system that expresses the transcendent concepts of human dwelling. Neighborhoods today due to changing lifestyles and new urban developments, do not have the participation of locals and the self-made neighborhood system. Therefore, it is imperative to pay attention to the principles and teachings of the social life and transcendent concepts of traditional living to enhance the quality of life in today's city. The purpose of this study is to recognize the concept of dwelling in the neighborhoods of Tehran during the Qajar and Pahlavi periods and the research method is a combination of historical interpretation methods and data content analysis. This study first briefly defines the concept of neighborhood; then the factors of perception of neighborhood concept and characteristics and specifications of each factor and how to trace it from the content of the texts are presented. Finally, in the literature research, the recognition of the life and lived experiences of the dwellers of Tehran neighborhoods is discussed; this section is based on a number of social cultural writings from Tehran neighborhoods. The result is that the factors and criteria of perception of neighborhood concept demonstrate the social role and participation of citizens in different aspects of dwelling, including good affairs and social-political movements in neighborhoods. Neighborhoods that have been a place for the presentation and emergence of social and cultural values including dedication, charity, respect for elders, and the arrest of the deprived; whereas concepts of territory, hierarchy and privacy are defined and appearanced in neighborhood physics and perceptions of dwellers and they are relatively satisfied with the provision of many of the services in the neighborhood and the mental relaxation of social dwelling. As a result, dwellers have considered themselves part of the neighborhood and the emergence of place belongings to the neighborhood can be understood in various physical, behavioral, and semantic dimensions