نقش قرق در تغيير پايداري خاكدانه و ساختمان خاك‌هاي مرتعي استان گلستان

The role of Exclosure in the change of aggregate stability and soil structure of rangelands in Golestan province

پايداري خاكدانه و ساختمان خاك به عنوان شاخص­ هاي كليدي سلامت خاك مرتع بوده و از عوامل مؤثر در كنترل فرسايش خاك به ‌شمار مي‌روند. تحقيق حاضر به منظور بررسي اثر قرق بر وضعيت پايداري خاكدانه‌ها و ساختمان خاك در چهار منطقه از مراتع استان گلستان شامل چهارباغ، اينچه‌برون، گميشان و مراوه‌تپه انجام شد. نمونه‌برداري خاك از دو عمق 20-0 و 40-20 سانتي­ متر با حفر پروفيل و به روش تصادفي-سيستماتيك و در امتداد هر ترانسكت در هر يك از سايت‌هاي قرق و مجاور قرق مناطق چهارگانه انجام شد. پايداري خاكدانه­ ها به روش الك تر در آزمايشگاه مورد اندازه­ گيري قرار گرفت. نتايج حاصل براي سايت­ هاي قرق و مجاور قرق و نيز دو عمق مربوطه به ترتيب با استفاده از آزمون تي نمونه‌هاي مستقل و جفتي مورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفت. نتايج نشان داد در اغلب سايت­ هاي مورد مطالعه مقادير پايداري در خاك سطحي نسبت به خاك عمقي بيشتر مي‌باشد. نتايج بررسي اثر قرق مرتع بر تغيير مورفولوژيكي و وضعيت ساختمان خاك نشان از نقش مثبت قرق در توسعه ساختمان خاك در تمامي مناطق مورد بررسي داشته است ولي اين نتايج در بررسي آماري پايداري خاكدانه تنها در منطقه اينچه‌برون و گميشان از لحاظ آماري معني‌دار شد. بالاترين مقدار پايداري خاكدانه در عمق اول سايت قرق گميشان (4/52 ميلي­ متر) و كمترين ميزان پايداري خاكدانه در عمق دوم سايت چرايي گميشان (1/15 ميلي­ متر) مشاهده شد. بررسي­ نهايي نتايج نشان داد صرف­نظر از نقش مثبت قرق در ارتقاي وضعيت پايداري خاكدانه، عواملي همچون موقعيت جغرافيايي مرتع، اقليم، نوع پوشش گياهي و شرايط چراي دام به عنوان عوامل همراه قرق مؤثر بر پايداري خاكدانه و ساختمان خاك بايستي مورد توجه واقع شوند.

Soil aggregate stability and soil structure considered as the key indicators of range soil health and counted as effective factors in soil erosion control. The present study was carried out to investigate the effect of exclosure on the stability of aggregates and soil structure in four areas of Golestan province including Chaharbagh, Incheboron, Gomishan and Maravetapeh. Soil sampling was carried out from two depths of 0-20 and 20-40 cm by digging profile in random-systematic method along transects in each of exclosure and adjacent sites of quadruple areas. Aggregates stability was measured by the method of wet sieving in the laboratory. The results were analyzed statistically using independent and paired samples t-test for exclosure sites and adjacent exclosure sites as well as two corresponding depths, respectively. In the most of studied sites, the aggregate stability values were higher in the surface soil than the deep soil.The results indicated that the effect of rangeland exclosure on morphological changes and soil status indicating positive role in development of soil structure in all studied areas, however, these results were statistically significant only in the Incheboron and Gommishan area in view point of soil aggregate stability. The highest value of soil stability was in the first depth (4.52 mm) of Gomishan exclosure site and the lowest one was in the second depth (1.15 mm) in Gomishan grazing site. The final result showed that regardless of positive role of exclosure in promoting the stability of aggregate, factors such as geographic position of rangeland, climate, vegetation type and grazing conditions as the associated factors affecting the stability of aggregate and soil structure should be considered.