امكانات و محدوديتهاي كارآمدي منظومه‌هاي روستايي- شهري به عنوان مناطق كاركردي مورد: منظومة ضياء‌آباد قزوين

Functional features and limitations of urban-rural constellations as functional regions The Case of Zia-abad (Qazwin)

يكي از مسايل برنامه‌ريزي فضايي پيوسته تعيين مناطق برنامه‌ريزي در سطوح و مقياسهاي مختلف بوده است. از اين رو، در اغلب موارد حدود تقسيمات اداري، حتي بصورت ادغام چند منطقة تقسيماتي اساس قرار مي‌گيرد. شايد بتوان گفت، مشكل اساسي در اين رابطه هنگامي بروز مي‌كند كه بحث برنامه‌ريزي سطوح خرد و پايين‌تر از سطح استان و شهرستان، يعني مناطق و نواحي رسمي مطرح مي‌گردد. مفهوم "منظومه" در سالهاي اخير به عنوان بديلي براي اين سطوح خُرد از برنامه‌ريزي فضايي كه واحد تقسيماتي "بخش" را نمايندگي مي‌كند، مطرح شده است. پرسش اساسي در اين رابطه اين است كه آيا تعيين محدوده‌هاي تقسيماتي كه اغلب بنابر ملاحظات سياسي صورت مي‌پذيرد، تا چه حد با الزامات برنامه‌ريزي انطباق دارد؟ و آيا مي‌توان اين محدوده‌ها را به عنوان "مناطق كاركردي" مدّ نظر قرار داد؟ در اين چارچوب، اين مقاله با بررسي بخش ضياء‌آباد قزوين، به عنوان نمونة موردي، تلاش دارد، ضمن بررسي اين مسايل، با بهره‌گيري از شيوه‌هاي كيفي بحث و اتكاء به ديدگاه پويش ساختاري- كاركردي، امكانات و موانع شكل‌گيري مناطق كاركردي را در سطوح خُرد مورد مطالعه قرار داده، كارآمدي اين سطح از عرصه‌هاي فضايي را در قالب واحدهاي تقسيماتي نشان دهد. نتايج مطالعه نشان مي‌دهد، كارآمدي منظومه‌ها به عنوان مناطق كاركردي نه تنها در گرو تعيين انديشيدة تقسيماتي است، بلكه اصلاح زيرساختها، سرمايه‌گذاريهاي مرتبط و پشتيباني موثر در تخصيص امكانات و اعتبارات، شرط تعامل متناسب و كاركردپذيري واحدهاي سكونتگاهي موجود در سطح منظومه‌ها ست.

One of the serious issues of spatial planning is to determine planning regions at different levels and on different scales. Hence, in most cases, the boundaries of administrative units or even their composition are the basis for measures. It can be argued that the fundamental problem arises when the question of planning is raised at the micro and lower levels of the provinces and districts, in the formal sub-regions and areas. The concept of the "constellation" has emerged in recent years as an alternative to these small levels of spatial planning, which represents the "district" unit. The key question in this regard is to what extent does the delimitation of the administrative divisions, which are often based on political considerations, conform to the requirements of planning? an‎d can these units be considered as "functional regions"? In this context, this paper attempts to study these issues by considering the District Zia-Abad of Qazvin as a case study, while investigating these problems, using qualitative methods of discussion and relying on the “structural-functional dynamics” approach, to identify the opportunities and barriers to the formation of functional regions at the micro level, and the effectiveness of this level of space arena in the form of such administrative subdivisions. The results of the study show that the efficiency of constellations as functional regions depends not only on the deliberation of subdivisions, but also on the modification of infrastructure, the associated investments and effective support in the allocation of facilities and credits, the proper condition for the interaction and the functionality of existing settlements at the constellation level