بررسي قصد گزارشگري تقلب با استفاده از تئوري رفتار برنامه‌ريزي شده و نقش تعديل‌گري شدت اخلاقي

Investigating the Whistle-blowing Intentions Using the Theory of Planned Behavior and Moderating Role of Moral Intensity

هدف اين پژوهش، بررسي قصد گزارشگري تقلب با استفاده از متغيرهاي تئوري رفتار برنامه‌ريزي شده بسط داده شده و تعهد حرفه‌اي و با در نظر گرفتن نقش تعديل‌گري شدت اخلاقي است. بدين منظور، تأثير عوامل كنترل رفتاري ادراك شده، هنجارهاي ذهني، نگرش در مورد گزارشگري تقلب، تعهد اخلاقي و تعهد حرفه‌اي بر قصد گزارشگري تقلب و اثر تعديل‌كنندگي شدت اخلاقي بر اين تأثيرها مورد بررسي قرار گرفته است. روش: اين پژوهش، از نوع پژوهش‌هاي پيمايشي است و نمونه آماري پژوهش را 171 نفر از كاركنان حسابداري شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس در سال 1397 تشكيل مي‌دهند. به منظور آزمون فرضيه‌ها از مدل‌سازي معادلات ساختاري به روش كمترين مربعات جزئي استفاده شده است. يافته‌ها: نتايج حاصل از آزمون فرضيه‌ها بيانگر اين است كه متغيرهاي كنترل رفتاري ادراك شده، هنجارهاي ذهني، نگرش در مورد گزارشگري تقلب، تعهد اخلاقي و تعهد حرفه‌اي داراي تأثير مثبتي بر قصد گزارشگري تقلب هستند و شدت اخلاقي تأثير متغيرهاي هنجارهاي ذهني و تعهد حرفه‌اي بر قصد گزارشگري تقلب را تعديل مي‌كند. نتيجه‌گيري: نتايج پژوهش بيانگر اين است كه تئوري رفتار برنامه‌ريزي شده بسط داده شده چارچوب تئوريكي مختصري براي پيش‌بيني قصد گزارشگري تقلب فراهم مي‌آورد. دانش افزايي: پرداختن به اين موضوع مي‌تواند پيامدهاي قابل توجهي را در تقويت نظام كنترل داخلي شركت‌ها، افزايش پاسخگويي و مسئوليت اجتماعي حسابداران و ارتقاي موقعيت حرفه حسابداري در جامعه در بر داشته باشد.

The purpose of the present research is to investigate factors that influence accountants’ intentions of whistle-blowing using components of the extended theory of planned behavior and professional commitment. In doing so, the present research studies the effects of perceived behavioral control, perceived subjective norms, attitude toward whistle-blowing, moral obligation, and professional commitment on whistle-blowing intentions and also examines the moderating role of moral intensity. Methodology: The research uses surveys completed by 171 accountants of the companies listed in Tehran Stock Exchange and Fara Bourse in 2018. In order to test the hypotheses, we exerted Partial Least Squares Structural Equation Modeling. Findings: The results indicate that perceived behavioral control, subjective norms, attitude toward whistle-blowing, moral obligation, and professional commitment posit positive and significant effects on intentions of reporting fraudulent activity, and moral intensity moderates the effects of social norms and professional commitment on whistle-blowing intentions. Conclusion: The results suggest that the extended theory of planned behavior represents a parsimonious theoretical framework for predicting whistleblowing intentions. Contribution: The findings of this research has notable consequences for improving internal control systems of the firms, increasing accountants’ social responsibility, and promotion of accounting profession in the society.