بحران اقتصادي و حق الزحمه حسابرسي

Economic Crisis and Audit Fees

عموماً پديدۀ بحران اقتصادي موجب افزايش خطر ورشكستگي شركت‌ها و به‌دنبال آن افزايش ريسك حسابرسي مي‌شود. بنابراين، حسابرسان ممكن است با افزايش حق‌الزحمه به اين ريسك عكس‌العمل نشان دهند. در ايران نيز بحران اقتصادي در سال‌هاي اخير پس از تحريم‌هاي بين‌المللي، پديدار گشته است. با اين وجود، در نبود شواهد نظري و تجربي كافي، آثار اين متغير كلان اقتصادي بر موضوعات حسابرسي و به طور خاص بر حق‌الزحمه حسابرسي مشخص نيست. لذا هدف پژوهش حاضر بررسي اثر بحران اقتصادي بر حق‌الزحمه حسابرسي است. به منظور نيل به اين هدف، 924 سال ـ شركت (135 شركت براي هشت سال) مشاهده جمع‌آوري شده از گزارش‌هاي مالي ساليانه شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق­بهادار تهران در طي دوره زماني 1386 تا 1394 (به جز سال 1390) مورد آزمون قرار گرفته‌اند. با توجه به اين‌كه ممكن است رابطه متغير بحران اقتصادي با حق‌الزحمه حسابرسي، تحت تاثير افزايش ساليانه تورم در كشور قرار بگيرد، دو الگوي تعديل‌شده نيز براساس متغير فروش­و شاخص قيمت‌ها برآورد گرديد. نتايج هر سه الگو رگرسيوني نشان دهنده رابطه مثبت و معنادار بحران اقتصادي و حق‌الزحمه حسابرسي است. اين موضوع بيانگر آن است كه حسابرسان ايراني با افزايش حق‌الزحمه‌هاي خود نسبت به ريسك حسابرسي افزايش يافته ناشي از بحران اقتصادي واكنش نشان مي­دهند.

Economic crisis generally increases firms’ bankruptcy and consequently audit risk. Hence, auditors are more likely to respond to this increased risk through increasing audit fees. However, in the lack of adequate empirical and theoretical evidence, the role of this macro-economic variable, economic crisis, is not clearly demonstrated on audit fees. Therefore, this study investigates the role of economic crisis on audit fees in Iran. Data were collected manually from annual financial statements of firms listed on Tehran Stock Exchange between 2007 and 2015 and contain 924 firm-year observations. Multivariate analysis reveal that audit fees is positively associated with economic crisis. In sensitivity tests to control the role of hyperinflationary economy of Iran, we have employed two additional tests through including “price index” and scaling all continuous variables by firms’ sales. The results of sensitively tests are consistent with the main findings and suggest that Iranian auditors respond to economic crisis with increasing their fees.