پديد آورندگان :
جليل آبكنار، سميه دانشگاه تهران - دانشكده روان شناسي و علوم تربيتي - گروه روان شناسي و آموزش كودكان استثنايي، تهران، ايران. , افروز، غلامعلي دانشگاه تهران - دانشكده روان شناسي و علوم تربيتي - گروه روان شناسي و آموزش كودكان استثنايي، تهران، ايران. , ارجمنذنيا، علي اكبر دانشگاه تهران - دانشكده روان شناسي و علوم تربيتي - گروه روان شناسي و آموزش كودكان استثنايي، تهران، ايران. , غباري بناب، باقر دانشگاه تهران - دانشكده روان شناسي و علوم تربيتي - گروه روان شناسي و آموزش كودكان استثنايي، تهران، ايران.
چكيده فارسي :
هدف كم‌تواني ذهني، تمام جنبه‌هاي زندگي فرد را تحت تأثير قرار مي‌دهد. كودكان كم‌توان ذهني، توان هوشي پاييني دارند، ولي شرايط آموزشي، محيط زندگي و رابطه‌اي كه با اطرافيان، به‌ويژه والدين خود دارند، تأثير مهمي در توانمندي‌هاي بالقوه آنان بر جاي مي‌گذارد. با توجه به محدوديت‌ها و مشكلات كودكان كم‌توان ذهني در حافظه فعال، لزوم تدارك برنامه‌هايي كه به ارتقاي توانمندي اين گروه از افراد در حافظه فعال بينجامد، بسيار با اهميت است. يكي از مهم‌ترين عوامل در بررسي دقيق رشد شناختي و بهبود حافظه، مشاركت فعال در اوقات فراغت است. اوقات فراغت موضوع مهمي است كه يكي از عناصر اصلي نيازهاي انسان در زندگي امروزي را تشكيل مي‌دهد و استفاده از برنامه اوقات فراغت غني و متناسب، با نتايج مؤثري همراه است. هدف از اين پژوهش، بررسي اثربخشي برنامه اوقات فراغت عرش بر نيمرخ حافظه فعال دانش‌آموزان كم‌توان ذهني آموزش‌پذير است.
روش بررسي اين پژوهش، مطالعه‌اي نيمه‌آزمايشي با طرح پيش‌آزمون‌پس‌آزمون و گروه كنترل است. در اين پژوهش، 30 دختر كم‌توان ذهني آموزش‌پذير كه به روش نمونه‌گيري تصادفي ساده از مدارس استثنايي شهر اصفهان انتخاب شده‌اند، شركت داشتند و آزمودني‌ها به دو گروه 15نفري آزمايش و كنترل تقسيم شدند. گروه آزمايش، برنامه اوقات فراغت عرش را در 16 جلسه (هفته‌اي دو جلسه؛ هر جلسه 60 دقيقه) دريافت كردند، در حالي‌كه گروه كنترل، آموزشي دريافت نكردند. ابزار استفاده‌شده در اين پژوهش، مجموعه آزمون حافظه فعال براي كودكان (2001) بود. اطلاعات به‌دست‌آمده از مقياس مد نظر، قبل و بعد از مداخله با استفاده از تحليل كوواريانس چندمتغيري با به‌كارگيري نسخه 23 نرم‌افزار SPSS تجزيه و تحليل شد.
يافته‌ها در ابتدا مفروضه‌هاي عادي‌بودن و همگني واريانس‌كوواريانس متغيرها ارزيابي شد. آزمون كلموگروف‌اسميرنوف حاكي از آن بود كه همه متغيرها، عادي هستند (P>0/05). آزمون باكس هم فرض همگني واريانس-كوواريانس را تأييد كرد. بنابراين مفرو‌ض‌هاي آزمون آماري تحليل كوواريانس چند متغيري برقرار است و مي‌توان براي تجزيه و تحليل داده‌ها از اين آزمون آماري استفاده كرد. نتايج تحليل كوواريانس چندمتغيري نشان داد برنامه اوقات فراغت عرش بر نيمرخ حافظه فعال آزمودني‌ها، تأثير معناداري داشت (P<0/0001). همچنين نتايج، حاكي از اثر معنادار آموزش برنامه اوقات فراغت عرش بر خرده‌مقياس‌هاي مجري مركزي، صفحه ديداري‌فضايي و حلقه واج‌شناختي در آزمودني‌ها بود (P<0/001). با توجه به مجذور اتا مي‌توان بيان كرد به ترتيب 63، 61 و 68 درصد تغييرات هر‌يك از خرده‌مقياس‌هاي مجري مركزي، صفحه ديداري‌فضايي و حلقه واج‌شناختي به دليل شركت آزمودني‌ها در برنامه اوقات فراغت عرش بود.
نتيجه‌گيري بر اساس يافته‌هاي اين پژوهش، برنامه اوقات فراغت عرش سبب بهبود نيمرخ حافظه فعال دانش‌آموزان كم‌توان ذهني آموزش‌پذير شد. بنابراين، مي‌توان از اين برنامه به منظور ارتقاي توانبخشي شناختي اين دانش‌آموزان در حوزه حافظه فعال استفاده كرد همچنين برنامه‌ريزي، به منظور به‌كارگيري برنامه اوقات فراغت عرش براي آن‌ها اهميت ويژه‌اي دارد.
چكيده لاتين :
Objective Intellectual Disability (ID) affects all aspect of life. Although children with ID have low
intelligence, the educational environment, living environment, and relationships with their others,
especially their parents, have an important effect on their potential actualization. With regard to
the limitations and problems of children with ID in the working memory, it is very important to plan
programs to improve their ability in working memory. One of the most important factors in the
study of cognitive development and improvement of memory is active participation in the leisure
time. Leisure time is an important issue and one of the main elements of human needs in today's
life. The use of the rich and proportional leisure time program has been associated with effective
outcomes. The present study aimed to determine the effectiveness of enriched and proportional
Arsh leisure time program on the working memory profile of students with educable ID.
Materials & Methods The present research was a quasi-experimental study with pretest, posttest and
control group. The participants were 30 female students with ID from exceptional schools in Isfahan
City selected by simple random method. Subjects were divided into experimental and control groups,
each group consisted of 15 students. The experimental group received 16 sessions of Arsh leisure time
program (two 60-minute sessions per week) and the control group did not. The instruments were working
memory test battery for children (2001). The obtained data were collected through the scales before
and after the training sessions. Multivariate analysis of covariance was used by SPSS (Version 23) for
analyzing the data.
Results First, the normality of the study variables and contingency of variance and covariance assumptions
were tested. The Kolmogorov-Smirnov test showed that all variables were normally distributed
(P>0.05). Also, the Box test confirmed the contingency of variance-covariance assumption. So, assumptions
of MANCOVA test were met and it can be used for analysis of data. The results showed that Arsh leisure
time program had a significant effect on the working memory (P<0.0001). The results also revealed
that Arsh leisure time program had a significant effect on the central executive, visual-spatial sketchpad,
and phonological loop subscales in these subjects (P<0.001). It can be said that according to Eta2, respectively
63%, 61%, and 68% of variations in central executive, visual-spatial sketchpad and phonological
loop subscales can be explained by the participation of subjects in Arsh leisure time program.
Conclusion Arsh leisure time program improved working memory of students with educable ID. So, this program
can be used to enhance cognitive rehabilitation of these students in the working memory domain. Finally,
the planning for providing Arsh leisure time program for these children has particular importance.
