پديد آورندگان :
رضائي، زهرا دانشگاه تهران - دانشكده روان شناسي و علوم تربيتي - گروه روان شناسي و آموزش كودكان استثنايي، تهران، ايران , به پژوه، احمد دانشگاه تهران - دانشكده روان شناسي و علوم تربيتي - گروه روان شناسي و آموزش كودكان استثنايي، تهران، ايران , غباري بنابف باقر دانشگاه تهران - دانشكده روان شناسي و علوم تربيتي - گروه روان شناسي و آموزش كودكان استثنايي، تهران، ايران
چكيده فارسي :
هدف كودكان كم‌توان ذهني، علاوه بر مشكلات ارتباطي و اجتماعي، با والدين، برادران و خواهران و معلمان خود هم مشكل دارند. ماهيت پايدار طرد اجتماعي به‌آساني سبب انزواي اجتماعي اين كودكان مي‌شود. درنتيجه كودكان و بزرگسالان كم‌توان ذهني، دوستان كمي دارند. آن‌ها نااميد هستند، ولي مي‌خواهند دوست داشته شوند. آن‌ها تلاش مي‌كنند دوستاني پيدا كنند ولي تلاش آن‌ها، شانسشان را براي تعامل با ديگران به حداقل مي‌رساند و چرخه معيوبي را ايجاد مي‌كند. با توجه به ويژگي‌هايي كه برنامه آموزش ارتباط بدون خشونت دارد، به نظر مي‌رسد اين برنامه بتواند مشكلات ارتباطي كودكان كم‌توان ذهني را كاهش دهد و تعامل مادركودك را بهبود بخشد. آموزش برنامه ارتباط بدون خشونت يكي از روش‌هاي ارتقاي مهارت‌هاي ارتباطي والدين با كودكان كم‌توان ذهني است، چراكه اين والدين با مشكلاتي در ارتباط با فرزندان خود مواجه هستند. امروزه تلاش‌هاي زيادي براي بهبود تعامل مادركودك در مادران كودكان با نيازهاي ويژه، به‌خصوص مادران كودكان كم‌توان ذهني صورت مي‌گيرد؛ بنابراين، اين پژوهش با هدف بررسي اثربخشي آموزش برنامه ارتباط بدون خشونت بر تعامل مادركودك در مادران با كودك كم‌توان ذهني انجام شد.
روش بررسي اين پژوهش، يك مطالعه شبه‌آزمايشي با طرح پيش‌آزمون‌پس‌آزمون و گروه كنترل بود. جامعه آماري اين پژوهش را تمام مادران كودكان كم‌توان ذهني مركز روزانه آموزشي و توانبخشي البرز، وابسته به سازمان بهزيستي تشكيل دادند. 30 نفر از مادران كودكان كم‌توان ذهني با روش نمونه‌گيري دردسترس از مركز توانبخشي البرز واقع در شهرستان البرز استان قزوين انتخاب و سپس در دو گروه جايگزين شدند. گروه آزمايش، در هشت جلسه آموزشي (هفته‌اي دو جلسه و هر جلسه 90 دقيقه) در برنامه آموزش ارتباط بدون خشونت شركت كردند، در حالي كه به گروه كنترل اين آموزش ارائه نشد. ابزار استفاده‌شده در اين پژوهش مقياس رابطه والدكودك پيانتا (1992) بود. مقياس رابطه والدكودك پيانتا را مادران براي آزمودني‌ها در دو مرحله پيش‌آزمون و پس‌آزمون تكميل كردند. اطلاعات به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه در قبل و بعد از مداخله با استفاده از تحليل كوواريانس چندمتغيري و نسخه 22 نرم‌افزار SPSS تجزيه و تحليل شدند.
يافته‌ها در ابتدا مفروضه‌هاي عادي‌بودن و همگني واريانس‌كوواريانس متغيرها ارزيابي شد. آزمون كلموگروف اسميرنوف حاكي از آن بود كه همه متغيرها عادي هستند (P>0/05). آزمون باكس هم فرض همگني واريانس‌كوواريانس را تأييد كرد؛ بنابراين، مفروضه‌هاي آزمون آماري تحليل كوواريانس چندمتغيري برقرار است و مي‌توان براي تجزيه و تحليل داده‌ها از اين آزمون آماري استفاده كرد. نتايج تحليل كوواريانس چندمتغيري نشان داد بين ميانگين نمرات پس‌آزمون رابطه مادر با كودك كم‌توان ذهني در گروه‌هاي آزمايشي و كنترل تفاوت معناداري وجود دارد (P<0/001). همچنين نتايج تحليل كواريانس چندمتغيري نشان داد كه بين ميانگين نمرات پس‌آزمون خرده‌مقياس‌هاي تعارض، نزديكي و وابستگي در گروه‌هاي آزمايش و كنترل تفاوت معناداري وجود دارد (P<0/001). بر اساس مجذور اتا مي‌توان عنوان كرد 67 درصد تغييرات رابطه مادر با كودك كم‌توان ذهني به علت اثر مشاركت آزمودني‌ها در برنامه آموزشي ارتباط بدون خشونت است. همچنين بر اساس مجذور اتا مي‌توان عنوان كرد به‌ترتيب 63، 65 و 66 درصد تغييرات هريك از مؤلفه‌هاي تعارض، نزديكي و وابستگي از مشاركت آزمودني‌ها در برنامه آموزشي ارتباط بدون خشونت ناشي مي‌شود؛ بنابراين، مي‌توان نتيجه گرفت آموزش برنامه ارتباط بدون خشونت در بهبود رابطه مادر با كودك كم‌توان ذهني تأثير مثبت داشته است.
نتيجه‌گيري والدين كودكان كم‌توان ذهني نسبت به ديگر والدين كودكان استثنايي، به ميزان بيشتري در ارتباط با فرزندشان مشكل دارند. براي اين كودكان در موقعيت‌هاي اجتماعي دورانديشي نشده است و از حقوق اجتماعي خود محروم مي‌شوند. متأسفانه، آن‌ها جايگاه اجتماعي منفي را تجربه مي‌كنند كه كسب موفقيت را دشوار و به آرزويي هميشگي تبديل مي‌كند. آموزش ارتباط بدون خشونت موجب بهبود رابطه مادر با كودك كم‌توان ذهني مي‌شود؛ بنابراين، برنامه‌ريزي براي ارائه آموزش برنامه ارتباط بدون خشونت براي مادران با كودك كم‌توان ذهني اهميت ويژه‌اي دارد.
چكيده لاتين :
Objective Besides their communication and socialization problems, many children with Intellectual
Disability (ID) have difficulties with their parents, siblings, and teachers. The enduring nature of
social reactions easily leads to social isolation. Thus, many children and adults with ID have few
friends, even though they may desperately want to be liked. This can set up a vicious circle in which
they attempt to win friends by latching onto the least chance for interaction with others. Regarding
the characteristics of nonviolent communication program training, it seems that this program could
reduce communication problems and improve mother-child interaction of children with ID. The
nonviolent communication training program is one method for improvement of communication
skills in parents of the children with ID because these parents are often facing problem in communication
with their children. Nowadays, much effort is made for improving mother-child interaction,
especially in mothers of children with ID. Therefore, the purpose of the present study was to
investigate the effect of nonviolent communication program training on mother-child interaction in
mothers of children with ID.
Materials & Methods The present research was a quasi-experimental study with pretest-posttest
and a control group. The study population included all of the mothers of children with ID who attend
to Alborz Educational and Rehabilitation Institute which is located in Alborz Province, Iran
under the supervision of welfare organization. The study sample included 30 mothers selected by
convenience sampling method and assigned to two groups. The experimental group participated in
a communication skills training program based on life language for 8 sessions (90 minutes for per
session; twice a week), while the control group received no such training. The study instrument
was the Pianta mother-child interaction scale (1992). The Pianta mother-child interaction scale
was completed by mothers for all subjects in pretest and posttest. The study data were collected
through the questionnaire before and after the training sessions. Multivariate analysis of covariance
was performed in SPSS (Version 22) for analyzing the obtained data.
Results First, the normality of study variables and contingency of variance and covariance assumptions
were tested. The Kolmogorov-Smirnov test showed that all variables were normally distributed
(P>0.05). Also, the Box test confirmed the contingency of variance-covariance assumption. So,
assumptions of the MANCOVA test were confirmed and MANCOVA test can be used for analysis of
data. The results of MANCOVA revealed that posttest scores of experimental and control groups
had a significant difference with regard to mother-child interaction (P<0.001). Also, the results of
MANCOVA revealed that posttest scores of experimental and control groups had a significant difference
with regard to conflict, closeness, and dependency subscales (P<0.001). It can be stated that
according to Eta2, 67% of the variance in mother-child interaction can be explained by the subjects’
participation in the nonviolent communication training program. Also, according to Eta2, respectively
63%, 65%, and 66% of the variance in components of conflict, closeness, and dependency
can be explained by the subjects’ participation in the nonviolent communication training program.
Therefore, communication skills training based on life language has a positive effect on motherchild
interaction of the mothers of children with ID.
Conclusion Parents of children with ID has more problems in communication with their children
than parents of any other kind of exceptional children. It doesn’t take long that these children be
ostracized from social activities. Unfortunately, the negative social status experienced by children
with ID is difficult to overcome and usually long-lasting. Nonviolent communication program training
improves mother-child interaction in mothers of children with ID. Therefore, providing nonviolent
communication program training has particular importance for these mothers.
