سنجش پديده پراكنده رويي شهري با استفاده از مدل F’ANP مطالعه موردي: كلانشهر مشهد

Evaluation of Urban Sprawl Phenomenon Using F’ANP Model

روند گسترش شهر ها همواره مورد توجه صاحبنظران مختلف بوده و چاره جويي براي حل مشكلات شهري منجر به ارائه نظرياتي در باب توسعه شهر ها شده است. پراكنده رويي شهري يكي از اشكال رشد شهر مي باشد كه از نيمه دوم قرن بيستم وارد ادبيات شهرسازي شده و امروزه به عنوان يكي از محوري ترين بحث ها در جهان مطرح است. اين پژوهش به سنجش پديده پراكنده رويي شهري در كلانشهر مشهد مي پردازد. به منظور اندازه گيري اين پديده، شاخص هاي پراكنده رويي بر اساس مدل F’ANP براي نواحي 43 گانه شهر مشهد محاسبه شدند. نتايج مدل حاكي از اثر گذاري پنج عامل مركزيت، تراكم، اختلاط كاربري، فضاي فعاليت و دسترسي در ميزان پراكنده رويي نواحي مختلف شهر است. نتايج نشان مي دهد نواحي مركزي كمترين ميزان پراكنده رويي را دارا مي باشند. هر ميزان كه فاصله از مركز شهر افزايش مي يابد، پراكنده رويي تشديد مي شود، به صورتي كه بيشترين پراكنده رويي در نواحي شرقي، شمال شرقي، شمال غرب و جنوب غرب رخ داده است.از علل اصلي اين امر مي توان به اجراي طرح هاي آماده سازي، شكل گيري بلوك هاي شهري بزرگ با كاربري هاي صنعتي و نظامي و سكونتگاه هاي غير رسمي اشاره نمود.

Urban development process has always been paid attention by different scholars and solving city problems has led to providing some views considering cities development. Urban sprawl is one of the city growth phases that have entered to urbanism literature from the second half of the twentieth century and nowadays it is one of the most important debates in the world. This study deals with urban sprawl measurement in Mashhad city. To measure this phenomenon based on F’ANP model, sprawl indicators have measured for 43 districts in Mashhad. The model results show that the five factors centering, density, mix use, acting space and accessibility influence the rate of sprawl in different districts of the city. The results show that the districts near to CBD have the least rate of sprawl. As the distance from the CBD increase, the sprawl intensifies, so that sprawl has occurred the most in the East, North East, North West and in the South. As one of the main reason, we can point to formation of big city blocks with industrial and military land uses and informal settlements.