بررسي نقش پوشش جنگلي در نگهداشت خاك به عنوان يك خدمت اكوسيستمي (مطالعه موردي: استان لرستان)

Considering the Role of Forest Cover in Soil Retention as an Ecosystem Services (Case Study: Lorestan Province)

جنگل­ هاي واقع در رشته كوه زاگرس به عنوان بخشي از منابع طبيعي كشور داراي كاركردها و خدمات مختلفي هستند كه يكي از مهم‌ترين آنها حفظ و نگهداشت خاك است. رشد جمعيت طي دهه ­هاي اخير، تخريب و تشديد بهره ­برداري ­بي­رويه از جنگل­ ها را به دنبال داشته است و شناخت كاركردها و خدمات اكوسيستم ­هاي جنگلي رويكردي جديد در جهت جلوگيري از تخريب و نابودي آنها محسوب مي­ شود. پژوهش حاضر با هدف بررسي نقش پوشش جنگلي در نگهداشت خاك به عنوان يك خدمت اكوسيستمي در مقايسه با ساير انواع كاربري اراضي در سطح استان لرستان و شناسايي نواحي با عرضه بالاي اين خدمت اكوسيستمي انجام شده است. مدل­ سازي خدمت اكوسيستمي نگهداشت خاك با استفاده از بسته نرم­ افزاري InVEST 3.0 و روابط مربوطه انجام گرفت. يافته ­هاي پژوهش نشان داد كه با افزايش ميزان فاكتورهاي فرسايندگي باران و گراديان طول شيب به سمت جنوب استان، حداكثر پتانسيل هدر رفت خاك در بخش جنوبي استان مشاهده شد (1000 تن در هكتار). از طرف ديگر همپوشاني مكاني پوشش جنگلي با اين مناطق بر نقش پوشش جنگلي در حفظ خاك در مناطق مستعد هدر رفت خاك تاكيد داشت. براساس يافته­ هاي پژوهش پوشش جنگلي در مقايسه با ساير طبقات كاربري اراضي، بيشترين ميزان نگهداشت خاك را به خود اختصاص داده است. جنگل­ هاي واقع در رشته كوه زاگرس، وسيع ­ترين منطقه جنگلي كشور با بيش از پنج ميليون هكتار وسعت، داراي كاركرد حفاظت آب و خاك بوده و يكي از مهم‌ترين خدمات اين اكوسيستم، ممانعت از فرسايش خاك است. متاسفانه امروزه اين اكوسيستم­ هاي جنگلي در مواجهه با روند فزاينده دخل و تصرف­ هاي بي­ رويه ناشي از نيازهاي روز افزون بهره ­برداران، با تغييرات مهمي از نظر كمي و كيفي مواجه شده ­اند. به نظر مي­ رسد آگاهي از خدمات اكوسيستم ­هاي جنگلي تا حد زيادي از تخريب و نابودي آنها جلوگيري مي­ كند و تصميم­ گيري­ ها را به سمت مديريت بهينه كاربري اراضي سوق خواهد داد. پژوهش حاضر با هدف بررسي نقش پوشش جنگلي در نگهداشت خاك به عنوان يك خدمت اكوسيستمي در مقايسه با ساير انواع كاربري اراضي در سطح استان لرستان و شناسايي نواحي با عرضه بالاي اين خدمت اكوسيستمي انجام شده است. مدل­ سازي خدمت اكوسيستمي نگهداشت خاك با استفاده از بسته نرم ­افزاري InVEST 3.0 و روابط مربوطه انجام گرفت. يافته ­هاي پژوهش نشان داد كه با افزايش ميزان فاكتورهاي فرسايندگي باران و گراديان طول شيب به سمت جنوب استان، حداكثر پتانسيل هدر رفت خاك در بخش جنوبي استان مشاهده شد. از طرف ديگر همپوشاني مكاني پوشش جنگلي با اين مناطق بر نقش پوشش جنگلي در حفظ خاك در مناطق مستعد هدر رفت خاك تاكيد داشت. براساس يافته­ هاي پژوهش پوشش جنگلي در مقايسه با ساير طبقات كاربري اراضي، بيشترين ميزان نگهداشت خاك را به خود اختصاص داده است.

Forests located in the Zagros Mountains, as part of natural resources have different services. Soil retention is one of the most important services of forests. Population growth in recent decades has led to intensifying the exploitation of forests and uncontrolled destruction of them. Knowledge of ecosystem services as a new approach can help to prevent the destruction of forests. Current study was done by purpose of considering the role of forest ecosystems in soil retention as an ecosystem service and identification of areas with high supply of this service. InVEST software was used to model soil retention (SR), as the capacity of ecosystems to retain soil, by their equations. The results of the study showed that because of increasing the LS and R factors toward the south part of Lorestan province, the maximum potential of soil erosion was seen in the this region (1000 t/ha). The role of forests in soil retention was highlighted because spatial overlay of forest cover with maximum soil erosion areas was seen in the south part of Lorestan province. According to results the maximum of soil retention was allocated to forest cover compared to other land uses.