اولين گزارش مقاومت كرم غوزة پنبه، (Helicoverpa armigera (Hübner) (Lepidoptera: Noctuidae به تيوديكارب در ايران

First report of thiodicarb resistance of the cotton bollworm, Helicoverpa armigera (Hubner) in Iran

كرم غوزة پنبه، (Helicoverpa armigera (Hübner از آفات مهم گياهان زراعي در ايران و جهان مي‌باشد. اين آفت يكي از آفات مستعد براي بروز مقاومت به حشره‌كش‌ها مي­باشد. در اين تحقيق حساسيت جمعيت‌هايي از اين آفت از مناطق گرگان، مغان و ورامين به ايندوكساكارب (15%SC)،‌ پروفنفوس (EC50%)، تيوديكارب (DF80%) و كلرپيريفوس (EC8/40%) بررسي شد. آزمون زيست سنجي براي پروفنوفوس و كلرپيريفوس به روش قطره گذاري موضعي روي لاروهاي سن سه و براي تيوديكارب و ايندوكساكارب از طريق اضافه كردن به غذاي مصنوعي انجام شد. نتايج حاكي از بروز مقاومت بالا به تيوديكارب در جمعيت گرگان مي‌باشد، به طوري كه فاكتور مقاومت (RF) در سال‌هاي 1395 و 1396 به ترتيب 267 و 262 محاسبه شد. اين فاكتور طي دو سال در جمعيت‌هاي مغان 8/75 و 10/9 و ورامين 3/4 و 6/9 محاسبه شد كه اگرچه قابل توجه نيستند ولي نشانگر روند صعودي كاهش حساسيت آفت است. در مورد ايندوكساكارب نيز اگرچه RF در همه مناطق كمتر از ده برابر محاسبه شد، اما در گرگان روند صعودي كاهش حساسيت (1395=7/44 و 1396=10/34) قابل توجه بود. در مورد كلرپيريفوس، RF در همه جمعيت‌ها، طي 2 سال كمتر از 10 بود. فقط در جمعيت مغان، روند صعودي RF به كلرپيريفوس (1395=5/13 و 1396=10/86) قابل توجه بود. حساسيت آفت به پروفنوفوس در هيچ يك از مناطق اختلاف معني‌داري طي دو سال نداشت و RF در همه موارد كمتر از 10 بود. اندازه‌گيري آنزيم‌هاي سم زدا (استرازها، گلوتاتيون اس ترانسفرازها و مونواكسيژنازها) در جمعيت گرگان نشان داد كه سطح هيچ كدام از آنها در جمعيت مقاوم و حساس، تفاوت معني‌دار آماري ندارد. احتمالا مكانيسم‌هاي ديگري (غير حساس شدن نقطه هدف)، علت بروز مقاومت مي‌باشد. به منظور مديريت مقاومت، ضروري است ضمن توقف استفاده از تيوديكارب، از حشره كش‌هايي با نحوه عمل متفاوت استفاده كرد.

The cotton bollworm, Helicoverpa armigera (Hübner) is one of the most destructive pests in Iran, attacking to a wide range of important crops such as cotton, tomato, soya and corn which causes serious loss of production. Biological characteristics, such as polyphagous nature, migration ability, high rate of reproduction and facultative diapause has caused this pest as one of the potential pest to develop resistant to insecticides. In this research we studied the resistance status of some cotton bollworm populations from Gorgan, Moghan and Varamin against indoxacarb, thiodicarb, profenofos and chlorpyrifos. Topical application of insecticides was used as bioassay method for profenofos and chlorpyrifos and diet-incorporation method for indoxacarb and thiodicarb. The results indicated that Gorgan population has developed high resistance against thiodicarb with resistance factor (RF) of 267 and 262 in 2016 and 2017, respectively. RF against thiodicarb for Moghan was 8.75 and 10.9 in two years, while this value was 3.4 and 6.9 for Varamin. In the case of indoxacarb, RF was less than 10 in all populations, however in Gorgan population increased trend was observed (7.44 in 2016 and 10.34 in 2017). In the case of chlorpyrifos, increased RF (5.13 in 2016 and 10.86 in 2017) was only observed in Moghan population and in other populations, significant change within two years was not observed. The susceptibility of the pest against profenofos was not changed during two years and RF was calculated less than 10 in all populations. As the RF was high against thiodicarb in the Gorgan population, the detoxification enzymes (esterases, glutathione S-transferases and mono-oxygenases) were measured to know if the metabolic resistance was involved. There was no significant difference between resistant and susceptible populations, indicating that other resistance mechanisms (such as target site insensitivity) likely is the cause of the resistance, which must be investigated in further researches.