پديد آورندگان :
فرج پهلو، عبدالحسين دانشگاه شهيد چمران اهواز , عصاره، فريده دانشگاه شهيد چمران اهواز , فخراحمد، مصطفي دانشگاه شيراز , دهقاني، ليلا دانشگاه علوم پزشكي بوشهر
كليدواژه :
سازماندهي دانش , بازيابي اطلاعات , چهريزه , تحليل چهريزه اي , مرور سيستماتيك
چكيده فارسي :
رويكرد تحليل چهريزه‌اي از اوايل قرن بيستم تاكنون روند رشد مستمري داشته است. هدف اين مقاله مرور سيستماتيك پژوهش‌‌ها و مستندات طرح‌هاي سازماندهي چهريزه‌اي و نيز تقسيم‌بندي موضوعي و زماني اين مطالعات است. با مرور صورت‌گرفته، روند رشد و توسعه كاربردهاي اين رويكرد در ابزارهاي سازماندهي و بازيابي اطلاعات شناسايي و پيشنهاداتي براي پژوهشگران آينده ارائه گرديد. براي اين منظور در گام اول، جست‌وجوي جامع در منابع و بررسي اوليه اسناد؛ در گام دوم، طبقه‌بندي و پالايش اسناد؛ و در گام سوم، طبقه‌بندي زماني و موضوعي اسناد و تحليل متون و شناسايي شكاف‌هاي موجود و در نهايت، پيشنهاداتي براي پوشش اين شكاف‌ها صورت گرفت. حاصل تلاش‌هاي انجام‌شده قبلي، توسعه رده‌بندي‌هاي چهريزه‌اي، اصطلاحنامه‌ها و سرعنوان‌هاي چهريزه‌اي و نظام‌هاي بازيابي اطلاعات چهريزه‌اي بود كه به‌طوري گسترده تا دهه 1990 ميلادي ادامه داشت؛ اما بعد از آن با توسعه سيستم‌هاي كامپيوتري و وب، چهريزه‌ها نقش ديگري در بازيابي اطلاعات در پايگاه داده بر عهده گرفتند. در اين دوره مجموعه‌اي از مدل‌ها، فراداده‌هاي چهريزه‌اي، رابط‌هاي كاربري چهريزه‌اي و آنتولوژي‌هاي چهريزه‌اي شكل گرفت و نرم‌افزارهاي متعددي در اين زمينه توسعه يافت. رويكرد تحليل چهريزه‌اي از حدود اوايل قرن بيستم تا سال 1990 ميلادي بر مبناي نظام منطقي (پيشيني) طبقه‌بندي علوم پيش رفته است. اما از آن سال به بعد، به‌دليل گسترش توانايي‌‌هاي كامپيوتري و رشد نيازهاي كاربران، ديدگاه منطقي جاي خود را به ديدگاه محاسباتي و كاربرمدار (پسيني) سپرد. ايجاد ساختار چهريزه‌ها در محيط وب معنايي و ايجاد استانداردهاي جديد، بهره‌برداري از روش‌هاي مؤثرتر درك رفتار كاربران و توجه به توسعه و تحول تاريخي علم، شكاف‌هايي است كه هنوز نياز به مطالعه و بررسي بيشتر دارد. پوشش اين شكاف‌ها، تأثير پايدار فرايند تحليل چهريزه در آينده را نويد مي‌دهد.
چكيده لاتين :
Facet analysis approach (FAA) has exhibited a continuous growth trend since the early 20th century. The present paper is aimed to
systematically review the studies and documents of the faceted organization
plans as well as thematic and temporal classification of these works. This
review led to the identification of the growth and development trends of
applying this approach in the information organization and retrieval tools,
followed by providing some suggestions for researchers in future works.
Accordingly, the steps to be taken in the present work were as follows:
The first step included a comprehensive search in relevant references as
well as a primary review of the documents, followed by classification and
refinement of the documents in the second step. The third step addressed
temporal and thematic classification of the documents, analysis of the
literature, and identification of the existing gaps. In the final step, some
suggestions were provided for covering these gaps. The outcomes of the
previous works included the development of faceted rankings, faceted
glossaries and headings, and faceted information retrieval systems, the
extensive use of which continued until 1990s. Subsequently, with the
development of computer systems and web, the facets took another role
in the retrieval of the data available in the database. During this period, a set of models, faceted metadata, faceted user interfaces, and faceted ontologies was made, which was followed by the development of several software in this
field. The facet analysis approach has been developing since the early 20th century to 1990
based on the logical system (a priori) of science classification. However, since then, due to the
development of the computer capabilities and growth of the users’ needs, the logical perspective
was replaced by the computational and user-oriented (a posteriori) perspective. Creating the
structure of facets in semantic web environments and formulation of new standards, utilizing
more effective methods to perceive user behaviors, and taking historical development and
changes of sciences into account are the gaps that still require further studies. Covering these
gaps promises sustainable effectiveness of the facet analysis process in future.
