اثر كوتاه‌مدت آتش‌سوزي بر تغييرات پوشش گياهي در مراتع استان مركزي (مطالعه موردي: مراتع خسبيجان)

Investigating the short-term effects of fire on vegetation changes in rangelands of Markazi province (Case study: Rangelands of Khosbijan

در اين تحقيق اثر كوتاه مدت آتش سوزي بر پوشش گياهي مراتع سوخته در ايستگاه خسبيجان در سال 1394، با تيپ غالب ورك (rosa persica michx. ex juss.) انجام شده است. نمونه برداري به صورت تصادفي سيستماتيك بوده و آماربرداري در سال هاي 1395 و 1396 انجام شد. ويژگي هاي مورد مطالعه شامل درصد پوشش گياهي، توليد علوفه و تراكم بر اساس فرم رويشي و كلاس خوشخوراكي گونه هاي گياهي ثبت گرديد. داده ها با استفاده از نرم افزار آماري spss24 تجزيه و مقايسه ميانگين ها با آزمون t جفتي انجام شد. در مجموع 80 گونه گياهي متعلق به 72 جنس و 25 خانواده گياهي در منطقه تشخيص داده شد. تروفيتها و همي كريپتوفيت ها از مهم ترين گروه هاي ساختاري طيف زيستي منطقه به روش رانكاير بودند. بررسي كورولوژيك و استخراج كوروتيپ ها، غلبه عناصر ايراني توراني را نشان داد. نتايج حاصل از آناليز داده هاي مربوط به تراكم، درصد پوشش و توليد علوفه گونه هاي گياهي به تفكيك فرم رويشي نشان داد كه ميانگين تراكم، پوشش و توليد علوفه گندميان يكساله، فورب يكساله و فورب چند ساله در منطقه سوخته نسبت به شاهد افزايش معني داري داشته، ولي ميانگين اين پارامترها در مورد فرم بوته اي در منطقه سوخته نسبت به شاهد كاهش نشان داده است. همچنين نتايج حاصل از آناليز داده هاي مربوط به تراكم، درصد پوشش و توليد علوفه گونه هاي گياهي به تفكيك كلاس خوشخوراكي نشان داد كه ميانگين تراكم، پوشش و توليد علوفه كلاس هاي خوشخوراكي i، ii و iii در منطقه سوخته نسبت به شاهد افزايش داشته، هر چند كه اين افزايش ، بعضاً معني دار نبود. افزايش پارامترهاي مختلف گونه هاي كلاس iii، پس از آتش سوزي، به دليل گسترش گندميان يكساله و همچنين گونه هاي خشبي و تيغ دار در اين عرصه بود. به طور كلي اين بررسي نشان داد كه خصوصيات مهم گياهي تحت تاثير آتش سوزي تغيير كرده است و اين تغييرات تا حدود زيادي به تركيب اوليه گونه هاي گياهي و وضعيت مراتع منطقه وابسته بوده است. بنابراين مي توان نتيجه گرفت كه هر آتش سوزي در مراتع منجر به افزايش كيفيت علوفه نخواهد شد.

The short-term effects of fire on vegetation changes were studied in Khosbijan station rangelands, which was burnt in 2015. A systematic-randomized method was used to collect data in late May 2016 and 2017. Sampling was carried out in the burned site, with a nearby non-burned site (as control). Vegetation characteristics such as cover and density of shrubs, perennial and annual grasses, perennial and annual forbs, and forage production were measured. The paired T-test was used to compare burned and unburned sites vegetation properties. A total number of 80 vascular plant taxa belonging to 25 families and 72 genera were identified. Asteraceae (with 17 species), Papilionaceae (with 12 species), Poaceae (with 7 species) were the most common plant families in the study area. Therophytes and Hemicryptophytes were also identified as the most life form in this area based on the Raunkiaer classification system. The floristic composition of the area is strongly influenced by a large number of the Irano-Turanian elements. The results showed that density, cover percentage and forage production of perennial and annual forbs, and annual grasses were increased significantly in the burned site. In contrast, density and cover percentage of shrubs decreased in the burned site. Our results revealed that density, cover percentage and forage production of species with various palatability (e.g. I, II, and especially III) increased in the burned site compared to control site. Overall, our results indicated that fire changes the vegetation properties based on the existing floristic composition and range condition. Therefore, fire occurrences do not lead to a better forage quality in all conditions.