شناسايي شاخصه‌هاي مؤثر بر ريسك حسابرسي مالياتي با روش تركيبي اكتشافي

يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي حسابرسي مالياتي در كشورهاي درحال‌توسعه، عدم‌كارايي در بهره‌وري از منابع است كه جهت غلبه بر آن، حسابرسي مالياتي مبتني بر ريسك توسعه يافته كه در ايران حسابرسي مبتني بر ريسك با اجراي طرح جامع مالياتي آغاز شده‌است. تعيين شاخصه‌هاي اندازه‌گيري ريسك جهت انتخاب مؤدي، نقطه كليدي در شروع فرايند حسابرسي مالياتي مبتني بر ريسك مي‌باشد كه اين پژوهش به آن مي‌پردازد. با توجه به كمبود چارچوب نظري در زمينه شاخصه‌هاي مؤثر بر ريسك حسابرسي مالياتي، روش‌شناسي پژوهش تركيبي اكتشافي استفاده گرديد. در بخش كيفي تحليل تم بر روي مصاحبه‌هاي نيمه‌ساختاريافته با 12 نفر از خبرگان سازمان امور مالياتي انجام گرفت و پس از شناسايي اوليه مفهوم‌ها (شاخصه‌هاي مؤثر) و تم‌هاي فرعي و اصلي، پرسشنامه مبتني بر روش دلفي فازي تدوين گرديد و با ارسال به 16 نفر از حسابرسان خبره مالياتي، شاخصه‌هاي شناسايي‌شده اعتبارسنجي شدند. بر اساس نتايج، پنج تم «كاركردهاي گزارشگري و حسابداري»؛ «قابليت تطبيق داده‌ها»؛ «رفتار تمكين مالياتي»؛ «زنجيره ارزش» و «راهبردها و تكنيك‌ها» به عنوان شاخصه‌هاي اصلي شناسايي شدند. مبادله با شركت‌هاي صوري و فاقد اعتبار، استفاده از حساب جاري شركا در انجام هزينه‌ها و بالابودن نسبت موجودي كالاي پايان‌دوره به فروش، به عنوان مهم‌ترين شاخصه‌ها مشخص گرديدند.

One of the main challenges of tax auditing in developing countries is the lack of efficiency in resource utilization, which the risk-based tax audit has been developed to overcome them. In Iran, risk-based audits have begun with the implementation of Integrated Tax System (ITS). Determining the risk-measurement indicators for choosing a taxpayer is a key point in the start-up of the risk-based tax audit process that this research deals with. Due to the lack of a theoretical framework on the indicators affecting the tax audit risk, the methodology of mixed exploratory research was used. In the qualitative section, the thematic analysis was conducted on semi-structured interviews with 12 experts from the Iranian Tax Administration. After identifying the concepts (effective indicators) and main themes. Then, for validating indicatiors, a questionnaire was developed based on the Fuzzy Delphi and sent to 16 of the tax auditors. Based on the results, five themes of "reporting and accounting functions"; "data matching possibility"; "tax compliance behavior"; "value chain" and "strategies and techniques" were identified as the main Thems. Exchange with blacklisted companies, use of current account of partners in carrying out costs, and increasing the ratio of ending inventory to sale, were identified as the most important indicators.