مقايسۀ مفهوم «حاكميت ملي» در قوانين اساسي مشروطه و جمهوري اسلامي ايران

مطالعه و بررسي قانون اساسي هر كشور بنياني براي شناسايي و تحليل بسياري از مفاهيم كليدي جغرافياي سياسي مانند «مفهوم حاكميت ملي» در آن است. كشور ايران در كمتر از يك سده دو انقلاب بزرگ يعني انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامي را تجربه كرده است. پس از رخداد هر دو انقلاب، دو قانون اساسي تدوين شد كه هر يك سرآغازي براي عملكرد حكومت و ملت در سرزمين ملي به‌شمار ميرفته اند. پرسش اصلي مقالۀ حاضر، كه با استفاده از روش «تحليلي» نگاشته شده، اين است كه مفهوم حاكميت ملي در دو قانون چه تفاوت ها و تشابهاتي داشته و چگونه به رابطة حكومت با ملت و سرزمين شكل بخشيده است. نتيجة تحقيق نشان ميدهد كه شرايط و عوامل تأثيرگذار داخلي و خارجي به لحاظ زماني و مكاني بر چگونگي تدوين اين دو قانون و نيز در ابراز مفهوم حاكميت ملي در آن‌ها مؤثر بوده است. مقايسة مفهوم حاكميت ملي نشان ميدهد كه قانون اساسي مشروطه و متمم آنْ حاكميت را فقط از آنِ ملت ميداند. درحاليكه قانون اساسي جمهوري اسلامي حاكميت مطلق را از آنِ خداوند مي‌داند، ولي به حاكميت انسان نيز قائل است. همچنين، مقايسة شيوة اعمال حاكميت ملي در قانون اساسي مشروطه عمدتاً از طريق انتخاب نمايندگان مجلس شوراي ملي است؛ درحاليكه در قانون اساسي جمهوري اسلامي، مردم براي تعيين نوع نظام سياسي و تصميمگيري در مسائل مهم اقتصادي و سياسي از طريق همه پرسي، انتخابات، و نيز نظارت بر كارگزاران حكومتي به اعمال حاكميت ميپردازند. ازاين رو، ميتوان گفت قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران به نسبت مفهوم جامعتري از حاكميت ملي ارائه ميدهد.

this article has no abstract