پديد آورندگان :
كياسي، ياسمن دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - دانشكدة مرتع و آبخيزداري - گروه مديريت مرتع , فروزه، محمدرحيم دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - دانشكدة مرتع و آبخيزداري - گروه مديريت مرتع
كليدواژه :
اتنوبوتاني , گياهان دارويي , مشاهدة مشاركتي , آلماليچه , آباده
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: تغيير رويكرد جوامع به استفاده از دارو‌هاي گياهي به جايگاه ديرينۀ گياهان در بين مردم و شناخت سنتي آنان از گياهان و پي بردن به آثار سوء دارو‌هاي شيميايي برمي‌گردد. اتنوبوتاني به معناي دانشي است كه بشر از گياه‌شناسي و محيط زيست گياهان دارد. در اين تحقيق، يك ارزيابي اتنوبوتانيكي در مرتع آلماليچه واقع در حدود 70 كيلومتري جنوب شهرستان آباده در استان فارس صورت پذيرفت. شناسايي و معرفي ذخاير بومي گياهان هر منطقه، اشكال و موارد استفادۀ سنتي اين گياهان با توجه به تنوع بوم‌شناختي ايران مي‌تواند فراهم‌كنندۀ اطلاعات مفيدي در زمينۀ فعاليت‌هاي دارويي و سيستم سلامت جامعه باشد. تحقيق حاضر با هدف شناسايي گياهان دارويي شهرستان با استفاده از دانش و تجربه بوميان و همچنين معرفي خواص و ويژگي‌هاي ناشناخته اين گياهان است.
مواد و روش‌ها: در اين پژوهش پس از مطالعات پيشتاز و پيمايش صحرايي منطقۀ تحت مطالعه، ليست گياهان دارويي منطقه، جمع‌آوري و با استفاده از منابع معتبر گياه‌شناسي شناسايي شد، همچنين با مطالعات اسنادي و همچنين مصاحبه‌هاي عميق و نيمه‌ساختاريافته، باورها و دانستني‌هاي جوامع محلي مستندسازي شد. بر اين اساس براي هر گونۀ گياهي نام علمي، نام محلي، خواص درماني، اندام مورد استفاده و نحوۀ مصرف تدوين شد.
يافته‌ها: در اين مطالعه 79 تعداد گونۀ دارويي، متعلق به 28 خانواده شناسايي شد. بيشترين سهم در تركيب گونه‌ها مربوط به خانواده‌هاي Compositae (13 گونه)، Lamiaceae (12گونه)، Apiaceae (10 گونه)،Rosaceae ،Brassicaceae و Leguminaceae هر كدام با 4 گونه بود. افراد بومي از تمامي گياهان جمع‌آوري شده، استفادۀ خوراكي و دارويي داشتند. از ميان مصارف سنتي و محلي نيز بيشترين كاربرد را در درمان بيماري‌هاي گوارشي، تصفيۀ خون و تنظيم فشارخون، قند خون، چربي خون، ضد عفوني كردن، خلط آور و ضد سرفه و سرماخوردگي به خود تخصيص دادند.
نتيجه‌گيري: با توجه به بكر بودن منطقه و نبود مستندات كافي در خصوص تعداي از اين گياهان، وجود 79 گياه دارويي در مرتع آلماليچه شهرستان آباده، غناي اين منطقه را نشان مي‌دهد. متأسفانه به دليل از بين رفتن سنت‌ها حجم زيادي از دانش بومي در حال از بين رفتن است؛ بنابراين شناسايي اين گياهان، ثبت و مستندسازي آن‌ها مي‌تواند جلوي از بين رفتن اين دانش را بگيرد.
چكيده لاتين :
Background and Purpose: The change in the community's approach toward the use of medicinal plants traces back to the long standing position of plants among people and their traditional knowledge about plants and side effects of chemical drugs. Ethnobotany is the knowledge that human beings obtain from botanical and environmental ecology of plants. In this study, an ethnobotanical analysis was carried out in Almalicheh Rangelands, located around 70 km south of the Abadeh city in Fars province. Due to the ecological diversity of Iran, identification and introduction of native plants in every region, their forms, and the traditional uses of them can provide useful information for medicinal activities and the community health system. The purpose of this study was to identify the medicinal plants using the knowledge and experience of native people, as well as the introduction of unknown plants attributes.
Methods and Materials: In this study, local medicinal plants were collected and identified using valid sources of botany after field studies and surveys. Also, the beliefs and knowledge of the local communities were documented using deep and semi-structured interviews. Accordingly, the scientific and local names, health benefits, used organ, and consumption instruction were collected for all plants.
Results: In this study, 80 plant species belonging to 28 families were identified. The most common species were related to the families of Compositae (14 species), Lamiaceae (12 species), Apiaceae (10 species), and Rosaceae and Brassicaceae (each with 4 plant species). Local people had edible and medicinal uses from all plants. Among traditional and local uses, the most was for the treatment of digestive diseases, diabetes, hyperlipidemia, blood purification and regulation of blood pressure, disinfectants, spasticity, and cough and cold.
Conclusion: Considering the lack of sufficient documentation about some of these plants in this pristine region, 82 medicinal plants in the Almalicheh rangeland in Abadeh city is showing the richness of this area. Unfortunately, due to the disappearance of traditions, a large amount of indigenous knowledge is lost. Accordingly, identifying these plants, recording and documenting them can stop the loss of this knowledge.
