پديد آورندگان :
طباطبايي، محمود دانشگاه تربيت مدرس، تهران - دانشكدة منابع طبيعي - گروه جنگلداري , عواطفي همت، محمد دانشگاه تهران - دانشكدة منابع طبيعي - گروه جنگلداري , جلالي، غلامعلي دانشگاه تربيت مدرس، تهران - دانشكدة منابع طبيعي - گروه جنگلداري , امين، غلامرضا دانشگاه علوم پزشكي تهران - دانشكدة داروسازي - گروه فارماكوگنوزي
كليدواژه :
گياه مردم نگاري , داروشناسي بومي , دانش اكولوژيك سنّتي , دانش بومي , نايين
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: استفاده از دانش سنتي گذشتگان در استفاده از گياهان از روش‌هاي شناسايي خواص گياهان است از آنجايي كه دانش سنتي با از دست رفتن آگاهان محلي در حال فراموشي است، تحقيق حاضر با هدف ثبت دانش سنتي مردم دهستان چوپانان در استفاده از گياهان دارويي بومي انجام شد.
مواد و روش ها: اطلاعات گياه مردم‌نگاري از رويش‌هاي طبيعي منطقه با استفاده از مشاهده مشاركتي، مصاحبۀ نيمه ساختاريافته و مصاحبه باز با 114 اطلاع‌رسان به‌دست آمد. براي تجزيه و تحليل داده‌ها از طبقه‌بندي استفاده شد. همچنين شاخص‌هاي توافق اطلاع‌رسانان (ICF)، اهميت فرهنگي (CI)، فراواني نسبي نقل قول (RFC) و ارزش استفاده (UV) امكان گزارش كمّي استفاده از گونه‌هاي گياهي را ممكن كردند.
يافته‌ها: در منطقه مورد مطالعه 114 گونه گياهي در 36 خانواده ثبت شدند كه در 13 طبقه استفاده‌هاي دارويي، خوراكي، سمي، ابزاري، صنايع دستي، ساختماني، علوفه‌اي، سوخت، زينتي، آرايشي و بهداشتي، مذهبي، آفت‌كش و ساير، مورد استفاده قرار مي‌گرفتند. گياهان متعلق به تيره‌هاي Asteraceae و Chenopodiaceae بيشترين كاربرد را در منطقه داشتند. بيشترين توافق اطلاع‌رسانان (ICF) در طبقه بيماري‌هاي غدد درون‌ريز و متابوليك بود. مهمترين گياهان دارويي منطقه شامل گونه‌هاي تنگرس، آويشن، قدومه، كاكوتي، بادام‌كوهي، تخم شربتي و آنغوزه بودند.
نتيجه‌گيري: يافته‌هاي پژوهش نشان‌دهنده غناي دانش بومي و شاخص‌هاي گياه مردم‌شناسي، نشان‌دهنده اهميت گونه‌هاي گياهي و به اشتراك گذاشتن دانش معالجه با گياهان در بين مردم محلي است. آن‌ها با توافق بيشتري از گياهان براي درمان ناراحتي‌هاي گوارشي استفاده مي‌كنند. همچنين معيارهاي ايشان از بيماري‌ها و تسكين و درمان آن‌ها با گياهان، متنوع و يكي از مهمترين آن‌ها طبع گياهان است. پژوهش‌هاي بيشتري براي شناسايي اين جنبه از خواص گياهان در داروشناسي بومي و درمان بيماري‌ها لازم است.
چكيده لاتين :
Background and Purpose: The use of traditional knowledge in the use of plants is a way of identifying plants and their properties which can be suitable in new drugs’ formulation. Since traditional knowledge is being eroded with the loss of local informants, the study presents local communities’ traditional knowledge of wild plants in Chupanan rural district, Isfahan Province, Iran.
Methods and Materials: The ethnobotanical information from the region' wild vegetation was obtained through participatory observation, semi-structured and open interviews with 114 informants. Classification was used to analyze the data. Indicators of Informants Consensus Factor (ICF), Cultural Importance (CI), Relative Frequency of Citation (RFC), and Use Value (UV) were also used to quantitatively analyze the plant species uses and importance.
Results: A total number of 114 plant species were recorded in 36 families. They were categorized in 13 classes including medicinal, food, toxic, instrumental, handicraft, construction, forage, fuel, washing, ornamental, religious, pesticide, and others. The plants of Asteraceae and Chenopodiaceae families were most used in the region. The highest level of informant consensus factor (ICF) was in the class of endocrine and metabolic diseases that were treated or alleviated using plants. The most important medicinal plants in the region were Amygdalus lycioides, Zataria multiflora Boiss, Teucrium polium, Alyssum meniocoides Boiss., Ziziphora tenuior, Echinops ilicifolius Bunge, Amygdalus scoparia Spach and Ferula assafoetida which had the highest CI and RFC among the medicinal plants in the region.
Conclusion: Findings showed the richness of indigenous knowledge and ethnological indices indicate the relationship between the importance of plant species and sharing of medical knowledge with plants among local people. They are more likely to use herbs to treat digestive disorders. One of the most important properties of wild plants is the nature of plants. Further research is needed to identify this aspect of plants’ properties in ethnopharmacology and disease treatment.
