برخي مشخصات توصيفي و روند تغييرات بلندمدت فصل خشك در ايران

Some descriptive features and long - term changes of dry season over Iran

يكي از ويژگي‌هاي تغيير اقليم، تغيير تداوم فصل خشك است. طبق تعريف انجمن هواشناسي ايالات متحده آمريكا دوره‌هاي تكراري از كمينۀ بارش در طي سال كه دست كم يك ماه به طول انجامد، «فصل خشك» گفته مي‌شود. تداوم فصل‌هاي خشك و مرطوب به لحاظ شدت و فراواني رويدادهاي بارشي و نيز به لحاظ انعكاس پديدۀ تغييرات آب و هوايي و همچنين به لحاظ اين كه بر فراسنج‌هاي ديگر آب وهوايي تاثير مي‌نهند، از اهميت شايان توجهي برخوردار است. دراين پژوهش از داده هاي شبكه اي بارش روزانۀ كشور از ابتداي سال 1340 تا انتهاي سال 1389 با تفكيك مكاني 15 در 15 كيلومتر استفاده شد تا برخي ويژگي‌ها و نيز روند بلند‌مدت فصل خشك كشور وارسي و بررسي شود. بدين‌منظور از روش‌هاي آمار كلاسيك و آمار مكاني استفاده شد. نتايج بررسي نشان داد كه در بيشتر نواحي كشور روند كاهشي بارش سالانه تا 2 ميلي‌متر است. فصل خشك در ايران (بجز در در شمال‌غرب كشور، زاگرس مرتفع و جنوب‌شرق) عمدتاً به شكل پيوسته و در يك فصل رخ مي‌دهد. توزيع مكاني ميانگين بلندمدت فصل خشك نشان داد كه طولِ فصل خشك تابعي از عرض‌جغرافيايي و ارتفاع است. طول فصل خشك عموماً از جنوب به سمت شمال كاهش مي‌يابد، اما آرايش ناهمواري‌ها جهت‌گيري عمومي طولاني‌ترين فصل خشك را متاثر ساخته‌است. از اين‌رو نواحي هم طول فصل خشك به موازات مدارات شكل نگرفته‌اند، بلكه به‌صورت اريب از جنوب‌شرق به شمال‌غرب كشيده شده‌اند. روند تغييرات طول فصل خشك نشان داد كه پهنۀ توام با افزايش طول فصل خشك حدود 2/77 درصد و پهنۀ توام با كاهش فصل خشك 8/22 درصد از سرزمين ايران را دربر مي‌گيرد. تغييرات طول فصل خشك را مي توان به عوامل متعددي نسبت داد. در اين زمينه تغييرات جايگاه پرفشار جنب حاره و نيز تغيير مسير چرخندها را مي‌توان از عوامل بسيار موثر بشمار آورد.

One of the important features of climate change is dry season persistence. Dry season continuing could effect the intensity and frequency of precipitation events as well as other climatic factors. Accordingly, the climatologists have recently been concentrating on this issue. According to the American Meteorological Society (AMS) a dry season is an annually recurring period of one or more months during which precipitation is at a minimum for that region. Changing in dry season length took a lot of expert's attention all over the world while it did not catch a lot of Iranian experts attention. In current study the changes in mean of length of dry season over Iran is considered. The objective of this research is to know and statistically analysis spatial pattern of length of dry season. Accordingly, daily database from 1961 to 2010 which have 15 15 km resolution are used. The spatial pattern of dry season follows the mountain chains pattern except in northwest and southeast of the country as well as some small parts of northern parts of Iran. Trend analysis showed that about 77.2 of the country experienced increasing in the length of dry season on average by 2 days per year. This event tends to pay a strong attention toward water resources managements.