چكيده فارسي :
پژوهش كاربردي حاضر با روشي توصيفي – تحليلي، ديدي فضايي و با رويكردي كمي-كيفي انجام و داده‌هاي مورد نياز آن از ميان 320 سرپرست خانوار روستايي كه با فرمول كوكران از حجم جامعه‌اي به ميزان 17713 خانوار به روش تصادفي طبقه‌اي انتخاب شدند، جمع-آوري شده است تا بدين ترتيب؛ اثرات تداوم مخاطره خشكسالي بر وضعيت پايداري معيشت روستاييان شهرستان قائن مشخص گردد. تجزيه و تحليل داده‌ها با بهره‌گيري از آزمون‌هاي آمار استنباطي(رتبه‌اي فريدمن، t تك‌نمونه‌اي، همبستگي اسپيرمن) و ابزارهاي تحليل و پهنهبندي فضايي در محيط Arc Gis(لكه‌هاي داغ، خود همبستگي موران، درونيابي)، نشان دادند كه تدوام خشكسالي و بحران كمبود آب ناشي از آن از يك سو با كاهش ميزان دارايي‌هاي معيشتي(ميانگين دارايي‌هاي مالي؛2.08؛ طبيعي:2.25؛ انساني:2.28؛ فيزيكي:2.39؛ اجتماعي:2.56) و از سويي ديگر به دليل فقدان و تضعيف نهادهاي تحول‌زا، ساختار و مديريت ناكارآمد محلي و دولتي، اتخاذ استراتژي-هاي منفي مانند مهاجرت و فروش دارايي‌ها، فقدان سطح مطلوب تاب‌آوري(ميانگين برابر 2.29) جهت مقابله و سازگاري و در نهايت؛ ايجاد پيامدهاي منفي همچون: گسترش فقر و محروميت، آسيبپذيري معيشت و شكل‌گيري مشاغل و درآمد ناپايدار و ناكافي، موجب آسيبپذيري و ناپايداري شديد در وضعيت معيشتي روستاييان منطقه شدهاست. در اين ميان، بيشتر مساحت و تعداد روستاهاي منطقه در طبقه كاهش زياد ميزان سرمايه‌هاي معيشتي و ميزان تاب‌آوري بسيار اندك و با الگوي تصادفي توزيع يافته‌اند. در نهايت، نتايج آزمون همبستگي نيز، نشان داد كه سه متغير، ميزان جمعيت(با شدت همبستگي:0.392)، ميزان تنوع منابع درآمدي(با شدت همبستگي:0.297) و ميزان حمايت‌هاي دولتي(با شدت همبستگي:0.197) با ارتباط معني‌دار از نوع مثبت و مستقيم، تعيينكنندهترين عوامل در ميزان تفاوت فضايي و ناپايداري معيشتي روستاييان بواسطه اثرپذيري از تداوم مخاطره خشكسالي مي‌باشند.
چكيده لاتين :
Data analysis was performed by using inferential tests (Friedman rank, t single-sample, Spearman correlation), and analysis and zoning tools analysis carried out in ArcGIS environment(Hot spots, self-correlation of moron, interpolation) showed that the persistence of droughts and the shortage of water caused by decreasing the amount of livelihoods (average financial resources; 2.08; natural: 2.25; human: 2.28; physical: 2.39; Social: 2.56); lack of transformational institutions; local and state inefficient governance and management; adopting negative strategies such as immigration and asset sales; lack of desirable resilience (2.29 average) for coping and compatibility, and finally, the creation of negative consequences such as: the spread of poverty and deprivation, livelihood vulnerability, and the formation of unsustainable and inadequate occupations and incomes, causing vulnerability and severe instability in the livelihoods of villagers in the region. Meanwhile, most of the area and number of villages have been reduced to a high level of livelihoods and very low levels of resilience and have been distributed randomly. Finally, the results of the correlation test indicated that the three variables, the population (correlation intensity: 0.392), the amount of income sources diversity (correlation intensity: 0.297), and the amount of government support (correlation intensity: 0.197) with a significant relationship of the positive and direct type were the most important factors in explaining the spatial difference and the instability of livelihoods of villagers due to the effect of drought risk.
