بررسي تطبيقي عقل ‌گرايي در اقتصاد متعارف و حكمت عملي اقتصاد اسلامي

A Comparative Study of Rationalism in Conventional Economics and the Practical Wisdom of Islamic Economics

برخي از نظريات اقتصادي كلاسيك و نئوكلاسيك، متأثر از انديشه‌هاي دكارت دانسته شده است. اين نوشته با مرور انديشه‌هاي دكارت و آثار آن در علم اقتصاد، پيشنهاد مي‌دهد حكمت عملي اقتصاد اسلامي از روش بنيادين حكماي اسلامي به عنوان جايگزين استفاده كند. دو مبدأ عقلي تقدم هستي‌شناسي بر معرفت‌شناسي و وجود مراتب مختلف عقل، بيشترين تأثير را بر روش كاربردي اقتصاد اسلامي دارد و زمينه را براي شكل‌گيري انواع برهان‌هاي تبييني عقلي، تفسيري، انتقادي و تجربي در آن فراهم مي‌كند. برهان تبييني، گونه‌اي از استدلال علت‌جويانه است كه با توجه هستي، موضوع مورد بررسي شكل خاصي مي‌يابد. تبديل شدن اقتصاد اسلامي به حكمتي عملي، سامان يافتن اصول موضوعه، توجه به اهداف اسلامي در متن علم اقتصاد اسلامي، توجه به قضاياي غير يقيني و بهره‌مندي از وحي، برخي آثار روش‌شناختي مبادي عقلي حكماي اسلامي است. محتواي نظريات اقتصاد اسلامي بر اثر اين مبادي به تغيير انگيزه‌هاي انسان، شرايط عدم اطمينان، ابعاد مادي و جسمي تصميم اقتصادي، توجه دارد و از رويكرد ماشيني و فرض اطلاعات كامل و عقلانيت كامل در تحليل كنش اقتصادي دوري مي‌كند. اين مقاله با استفاده از منابع كتابخانه‌‌اي و با روش تحليلي، آثار مباني دكارت را مرور كرده و با روش اكتشافي آثار، مباني حكماي اسلامي را بررسي مي‌كند.

Some classical and neoclassical economic theories have been influenced by Descartes' ideas. By reviewing Descartes' ideas and their effects on economics, this paper suggests that the practical wisdom of Islamic economics should use the fundamental method of Islamic scholars as an alternative. The two intellectual origins of ontological precedence over epistemology and the existence of different levels of reason have the greatest impact on the practical method of Islamic economics and provide the ground for the formation of various types of rational, interpretive, critical and experimental explanatory arguments in it. Explanatory argument is a type of causal argument that takes a specific form according to the existence of the subject under study. The transformation of Islamic economics into practical wisdom, the organization of the principles of the subject, attention to Islamic goals in the text of Islamic economics, attention to non-religious theorems and the enjoyment of revelation are some of the methodological effects of the intellectual principles of Islamic scholars. As a result of these principles, the content of Islamic economics theories focuses on changing human motivations, conditions of uncertainty, material and physical dimensions of economic decision making, and avoids the machine approach and assumption of complete information and complete rationality in analyzing economic action. Using bibliographic sources and analytical methods, this article reviews the effects of Descartes' principles and explores the effects of the principles of Islamic scholars with an exploratory method.