واكاوي تغييرات زماني – مكاني بارش هاي بحراني (فرين بالا) در غرب ايران طي سال هاي 2016 – 1965

(The study of temporal - spatial changes of high extreme rainfalls in west of Iran(1965-2016

مهم ترين عامل در رخداد سيلاب هاي مخرب، وقوع بارش هاي سنگين است. نظر به اهميت اين مخاطره اقليمي و اثرات زيانبار آن در محيط طبيعي و اجتماعي، هدف اين پژوهش، بررسي تغييرات زماني – مكاني بارش هاي فرين و مشخص ساختن سهم اين بارش ها از بارش سالانه در پهنه غرب ايران مي باشد. بدين منظور از داده هاي بارش روزانه 823 ايستگاه سينوپتيك، اقليم شناسي و باران سنجي در بازه زماني 01/01/1965 تا 30/12/2016 (18993 روز) استفاده شده است. اين داده ها به روش كريجينگ بر روي گستره غرب ايران در شبكه اي منظم به ابعاد 6×6 كيلومتر ميانيابي گرديد و نهايتا، ماتريسي با ابعاد 6410×18993، حاصل شد. براي هر پيكسل و به ازاي هر روز از سال، آستانه صدك 95 جهت شناسايي روزهاي بارشي فرين به كار گرفته شد. نتايج نشان داد كه با افزايش عرض جغرافيايي در پهنه مورد مطالعه، از مجموع بارش هاي فرين و همين طور، از نسبت سهم آن ها از بارش سالانه كاسته مي شود. بارش هاي فرين حداقل 10 و حداكثر 31 درصد از بارش هاي سالانه را در گستره غرب ايران تشكيل مي دهند كه مقادير حداقل آن بر منطقه آذربايجان و مقادير حداكثر بر جنوب استان هاي ايلام و لرستان منطبق مي باشد. به كارگيري رگرسيون خطي به روش كمترين مربعات خطا، براي بررسي روند مجموع بارش هاي فرين، نشان از وجود روند منفي در حدود 75 درصد از منطقه و روند مثبت در حدود 25 درصد از پهنه غرب ايران است. از اين ميان، در نزديك به 44 درصد از پهنه، روند ها در سطح اطمينان 95 درصد معنادار بودند. روند سهم بارش هاي فرين از مجموع بارش سالانه، مشخص ساخت، در حدود 60 درصد از منطقه، نسبت اين بارش ها در حال افزايش و در نزديك به 40 درصد رو به كاهش مي باشد كه با توجه به سطح معناداري 95 درصد، 30 درصد از روند سهم بارش هاي فرين در بارش سالانه، معنادار شناخته شدند.

understanding the behavior of extreme events is one of the main aspects of climate change. In this research, we used network data from interpolation daily rainfall observation of 823 meteorology stations from January 1st up to December 31st, 2016 by using Kriging interpolation method and by separating 6×6 km spatial. The results formed matrix interpolation process by dimension of 18993×6410. This matrix has the rain status of 6410 points of west of Iran for every day rainfall(18993). Extreme rain falls are identified in terms of threshold of 95 percentile in each point and each day of year. for studying extreme rain fall portion in total yearly rainfall, the total of equal rainfalls and more than 95 percentile is calculated for each year and each of pixel and, it is divided to total of the same pixel rainfalls in that year. We used the least squarely error for understanding temporal- spatial behavior of regression. By increasing geographical latitude in Iranchr('39')s western provinces, it is decreased both of total extreme rainfalls and portion of such rainfall out of total yearly rainfall. Total extreme rainfall trend shows a frequency in a domain with 16 mm in each year. The negative trend of total rainfall with the area of 74.72 percent consists of three quarters of Iranchr('39')s west. The narrow strip of the west of Kurdistan and south-west of west Azerbaijan have the highest amount of positive trend which is meaningful in certainty level of 95 percent. The study of process showed the ratio of extreme rainfalls portion to total yearly rainfall, which is increasing about 60.7 percent of west area of this country extreme rainfalls in total yearly rainfall and the greatest part of this area is located in southern half of the studied area. The negative trend also is located in northern half and they have consisted of 39.29 percent of studied area of these, only in 29.81 percent of region, the trend ratio of extreme rainfalls to total yearly rainfalls are meaningful in certainty level of 95 percent.