شناسايي و طبقه‌بندي عوامل موثر بر تغييرات كاربري و پوشش اراضي شهر دماوند با استفاده از روش‌شناسي كيو

An Investigation of the factors affecting Land-Use and Land-Cover Changes in Damavand city Using Q-Methodology

شهر دماوند واقع در شرق استان تهران، به‌واسطۀ‌ ويژگي‌هاي خاص خود تحت تأثير عوامل مختلف، تغييرات در جنبه‌هاي گوناگوني را تجربه مي‌كند. يكي از شايع‌ترين تغييرات، مربوط به كاربري و پوشش اراضي است. لذا اطلاع از محورهاي جهت جهت‌دهنده به تفكر افراد مطلع در بحث عوامل مؤثر بر تغييرات كاربري و پوشش اراضي شهر دماوند از موارد مهم در حوزه حوزۀ برنامه‌ريزي شهري آن محسوب مي‌شود. در جهت پيگيري اين هدف و با توجه به اهميت بحث، در اين پژوهش قابليت كاربرد روش‌شناسي كيو بررسي‌ شده است. فضاي گفتمان پژوهش شامل پايان‌نامه‌ها و مقالات معتبر (با موضوعات سنجش تغييرات كاربري و پوشش اراضي و عوامل مؤثر بر آن) است. به‌منظور پرهيز از سوگيري پژوهش، از نمونه كيو بي‌ساختار استفاده‌شده و روايي و پايايي روش پژوهش با استفاده از شاخص KMO (در نمونه موردي برابر 0.783) مورد بررسي قرارگرفته است. شناسايي الگوي ذهني مشاركت‌كنندگان از طريق تحليل عاملي به شيوه‌ي شيوۀ اكتشافي با استفاده از ماتريس همبستگي انجام‌ شده و روش مؤلفه‌هاي اصلي براي استخراج نهايي عوامل به‌كار رفته است. سرانجام چهار عامل (عامل جاذبه‌هاي شهري شهري‌شدن و ضعف بنيان‌هاي اقتصاد كشاورزي در ناحيه، عامل مديريتي -ـ برنامه‌ريزي، عامل كالبدي -ـ محيطي و عامل فراهم بودن زيرساخت‌هاي شهري) با مجموع واريانس 75.074 درصد به‌عنوان عوامل اصلي در بحث تغييرات كاربري و پوشش اراضي شهر دماوند شناخته‌شده و به‌عنوان چارچوب چهارچوب و مبناي ارائه ارائۀ راهكارها و ارائه ارائۀ نظام پهنه‌بندي فعاليت پيشنهادي قرار‌گرفته‌اند.

Damavand city in the east of Tehran province, due to its special features, experiences changes in various aspects. One of these the most common of these changes is in the usage and the coverage of urban land. If these changes occur, regardless of their consequences, they will deplete the earth's resources. Therefore, being aware of the views of elite people in discussing the factors affecting land-use and land-cover changes in Damavand city is one of the important issues in planning and policymaking. In this paper, the applicability of Q-methodology is investigated to understand the causes of land-use and land-cover changes in Damavand. Q-methodology is a research method that is used to rank the factors using a Likert-like scale and check the correlation between the responses of different individuals. In this study, we intend to examine the features and stages of the Q-methodology to identify the factors influencing land-use and land-cover changes in Damavand City from the perspective of different informed individuals and groups. We also seek to answer this question: How can we move forward in presenting a strategic zoning model to optimize the usage of Damavand city space within the framework of extracted factors via Q-methodology?