كميسيون تطبيق حوالجات (حواله‌جات): شكل‌گيري و انحلال(1293-1300ش)

An Early Attempt for Public Financial Accountability in Iran: Formation and Failure of the Commission for Implementation of Remittances

هدف: شناسائي ضرورت تشكيل و عوامل ناكارآمدي كميسيون تطبيق حوالجات به عنوان يكي از سازوكارهاي نظارت بر ماليه كشور. روش/ رويكرد پژوهش: داده‌ها از اسناد وزارت امور اقتصادي و داراييِ موجود در آرشيو ملي ايران و مشروح مذاكرات مجلس شوراي ملي گردآمده‌است. يافته‌ها و نتيجه‌گيري: فساد فراگير در تشكيلات ماليه باعث شد مجلس و دولت‌مردان، پس‌از مشروطه به فكر ايجاد سازوكار نظارتي بر نظام مالي كشور بيفتند. كميسيون تطبيق حواله‌جات در اواخر سال 1293ش پس‌از دو تجربۀ ناموفق ديوان محاسبات و كميسيون نظارت و تفتيش ماليه، با هدف تطبيق حواله‌جات با بودجه و حسابرسي وزارت‌خانه‌ها و اداره‌هاي دولتي تشكيل شد. ازآنجاكه پيش‌از مشروطه نبود نظارت بر درآمدها و هزينه‌ها، حكومت قاجار را با بحران فراگير مواجه كرده بود و باعث اتلاف بخش زيادي از منابع مالي شده بود، اين كميسيون با استقلال و اختيارات ويژه وظيفه داشت با نظارت و بررسي همه‌جانبه مانع از پرداخت خارج از بودجه و مصوبات دولت شود. اشغال بخش‌هاي مهمي از كشور توسط نيروهاي نظامي روسيه، عثماني، و بريتانيا در جنگ جهاني اول، جزئي‌نگري و ناديده گرفتن پرونده‌هاي كلان، بي‌توجهي دستگاه‌‌هاي دولتي، بي‌تناسبي كارها با توان اعضاي كميسيون باعث شكست كميسيون در اجراي مأموريت و انحلال آن در 1300ش شد و كميسيونِ مخارج جاي آن را گرفت.

Purpose: To report the performance and the failure of the Commission for the Implementation of Remittances as an early attempt by the Parliament after the 1906 Constitutional Revolution for monitoring public expenditures. Method and Research Design: Data presented is based on Archival records of the Ministry of Economics and Finance held at the National Archives of Iran and the National Assembly Proceedings. Findings and Conclusion: The chronic and pervasive corruption in public finance made the members of the newly established parliament of the post-constitutional revolution in 1915 to create a regulatory body – a parliamentary commission- mandated to monitor the expenditure of the public money. The commission was given special power to prevent unlawful expenditures. However, weakness of the government as the result of the occupation of the major parts of the country by Russians, Ottomans, and the British during WWI, incompliance to the commission's rulings by the government departments, limited capacity of the Commission to address all cases, and focusing on minor instead the major cases, ended in the failure of the Commission to fulfill its mission. The commission was dissolved in 1922, replaced by the Financial Supervision Commission.