كليدواژه :
بحران , مديريت بحران , مخاطرات طبيعي , شهرستان قائنات
چكيده فارسي :
طرح مسئله: تداوم مخاطرات طبيعي و آسيب‌پذيري شهرستان قائنات موجب شده است اين مخاطرات به بحران‌هايي با خسارات فراوان هرساله بدل شوند. با توجه به اينكه وضعيت مديريت نقش بسزايي در كنترل مخاطرات طبيعي و تبديل آنها به بحران دارد، در اين زمينه نياز است وضعيت مديريت بحران شهرستان از يك سو و عوامل مؤثر بر وضعيت عملكرد آنها از سوي ديگر بررسي دقيق و تحليل شود.
هدف: هدف اين پژوهش، بهبود وضعيت مديريت بحران و كاهش آسيب‌پذيري با حركت به سمت مديريت نوين بحران‌هاي طبيعي است.
روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع كاربردي و مبتني بر روش توصيفي‌تحليلي و رويكرد پژوهش، كمي‌كيفي است. بر اين اساس، نخست پس از گردآوري مطالب نظري به روش اسنادي، با تدوين شاخص‌ها و متغيرهاي مديريت بحران، با توزيع 100 پرسش‌نامة ساختارمند در ميان متخصصان دانشگاهي، انجمن‌هاي مردم‌نهاد، دهياران و آگاهان روستايي و مديران ارگان‌هاي دولتي مرتبط با كنترل و مديريت بحران كه به روش هدفمند انتخاب شدند، وضعيت موجود مديريت بحران شهرستان مبتني بر ميزان آگاهي و دانش، مهارت و وضعيت عملكرد آنها با آزمون T تك‌نمونه‌اي سنجيده شد؛ در ادامه با مصاحبة نيمه‌ساختارمند به‌صورت هدفمند با 26 نفر از اعضاي اين گروهها، علل و عوامل مؤثر بر اين وضعيت با انجام كدگذاري باز شناسايي و سپس با توزيع در ميان اعضاي گروه‌هاي نام‌برده (100 نفر) به روش تحليل عاملي تأييد شدند. روايي صوري و محتوايي پرسش‌نامه‌هاي توزيع‌شده با پيش‌آزمون و تأييد متخصصان و روايي سازه با آزمون تحليل عاملي و پايايي نيز با ضريب آلفاي كرونباخ برابر با 0.71 تأييد شد.
نتايج: مديريت بحران شهرستان قائنات با مقدار نامناسب ميانگين محاسبه‌شده برابر با 2.67، وضعيت رضايت‌بخشي ندارد. علل شكل‌گيري اين وضعيت در قالب چهار عامل اصلي ضعف در برنامه‌ريزي، اجرا و نظارت مديريت بحران شهرستان، نارسايي‌هاي اجتماعي، ضعف در قانونگذاري و سياست‌گذاري و ضعف در آموزش و مهارت‌هاي عملي، مبتني بر 32 شاخص خلاصه شد؛ همچنين مديريت بحران مخاطرات محيطي در منطقه مبتني بر رويكرد سنتي (انفعالي، واكنشي، تخصص‌گرايانه، مشاركتي‌نبودن، تأكيد بر امدادرساني و بازيابي) است.
نوآوري: نوآوري پژوهش حاضر در ديدگاه ساختاري و جامع براي شناخت عوامل مؤثر بر وضعيت مديريت بحران منطقه و بارزكردن نقش همزمان مديريت ناكارآمد و نارسايي‌هاي اجتماعي در افزايش آسيب‌پذيري دربرابر بحران‌هاست.
چكيده لاتين :
Problem Statement: The continuation of natural hazards and the vulnerability of the city of Ghaenat has caused these hazards to become disastrous every year, given that management status has a significant role in controlling and transforming natural hazards into crises. In this regard, it is necessary to consider and analyze the situation of crisis management of the city on the one hand, and the factors affecting their performance status on the other hand.
Objective: To improve the situation of crisis management and reduce vulnerability by moving towards new management of natural disasters.
Research Method: The research was an applied one based on a descriptive-analytical method. The approach of this research was quantitative-qualitative, which, accordingly, after collecting the theoretical content by documentary method and developing indices and optimal crisis management variables, 100 structured questionnaires were distributed among academic experts, NGOs, rural dignitaries, informers and managers of government agencies related to control and crisis management who were selected based on purposive sampling. The current status of city crisis management, based on their knowledge, skills and performance status, was assessed through one-sample t-test. Subsequently, through purposeful semi-structured interviews with 26 members of these groups, the causes and factors affecting this situation were identified by open coding and then distributed among the members of the mentioned groups (100 persons) by the factor analysis method. These factors were confirmed by the method. The face and content validity of the distributed questionnaires were confirmed by the pre-test and experts’ approval. The construct validity was confirmed by factor analysis and reliability test by the Cronbach's alpha coefficient of 0.71.
Results: The situation of crisis management in Ghaenat city with an average value of 2.67 was not satisfactory. The causes of this situation were four main factors of weakness in planning, implementation and supervision of city crisis management, social deficiencies, weakness in legislation and policy, and weakness in education and practical skills which were summarized based on 32 indicators. Correspondingly, crisis management of the environmental hazards in the region was based on a traditional approach (passive, reactive, specialist, non-participatory, emphasis on relief and recovery).
Innovation: A structural and comprehensive approach to identify factors influencing the regional crisis management situation and to demonstrate the role of inefficient management and social failures in increasing vulnerability to crises.
