شناسايي مؤلفه‌هاي سازمان اخلاقي از ديدگاه قرآن و نهج‌البلاغه

Identifying the Components of Ethical Organizations from the Viewpoint of the Holy Qur’an and Nahj al-Balaghah

تحقق سازمانهاي اخلاقي نيازمند شناسايي مؤلفه‌هايي است كه بتوان براساس آنها بايدها و نبايدهاي رفتاري را تعيين كرد. مؤلفه‌هاي اخلاقي براساس جهان‌بيني افراد معنا پيدا مي‌كند و والاترين تعريف نسبت به اخلاق در جهان‌بيني اسلامي قابل ‌مشاهده است؛ از اين‌رو شناسايي مؤلفه‌هاي سازمان اخلاقي نيز براساس مكتب اسلام انجام شده است؛ بدين­ منظور با استفاده از تحليل مضمون، آيات قرآن كريم و گزاره‌هاي نهج‌البلاغه مورد مطالعه و تدبر قرار گرفت و 68 مضمون پايه، 16 مضمون سازمان­دهنده و دو مضمون فراگير مشخص شد. مضمون فراگير عوامل سازماني شامل مضمونهاي سازمان­دهنده شايسته‌سالاري، آموزش اصول اخلاقي، تصميم‌گيري مشاركتي، استفاده صحيح از منابع سازماني، رعايت اعتدال، عدالت سازماني، پيش‌بيني­پذيري، ايجاد نظام تشويق و تنبيه براساس عملكرد و ايجاد واحدهاي نظارتي را مورد توجه قرار داده است و مؤلفه‌هاي انساني، مضمونهاي سازمان‌دهنده رفتار شهروندي سازماني، پرهيز از رفتارهاي آمرانه، عملكرد اخلاقي، حفظ احترام افراد، رعايت حريم خصوصي افراد، حفظ عزت‌نفس، سوءاستفاده نكردن از پست و مقام را مدنظر دارد.

The formation of moral organizations entails identification of the components on the basis of which behavioral dos and don'ts can be identified. Moral components make sense on the basis of the worldview of individuals. The most profound definition of morality can be found in the Islamic worldview. Hence, the components of moral organization were identified on the basis of Islamic viewpoint. The verses of the Holy Qur’an and the content of Nahj al-balaghah were studied through thematic analysis resulting in 68 basic themes, 16 organizing themes and two integrative themes. The integrative theme of organizational factors included organizing themes, meritocracy, teaching ethical principles, participatory decision making, proper use of organizational resources, moderation, organizational justice, predictability, creating a system of reward and punishment on the basis of performance, and creating supervisory units. Human components included organize themes of citizenship organizational behavior, avoidance of authoritarian behavior, moral performance, respect for individuals, respect for privacy, keeping self-esteem, and non-abuse of official position.