بازخواني «ثنويت سوژه-ابژه و بازتاب آن در نظريات معناي علوم اجتماعي» از منظر حكمت صدرايي

در اين مقاله بر اساس رابطه «سوژه و ابژه» ديدگاه‌هاي مختلفي درباره خاستگاه معاني در علوم اجتماعي بازخواني شده و سپس موضع حكمت صدرايي در اين رابطه بيان شده است. در اين راستا سه نگرش عمده شناسايي شده كه عبارتند از: ديدگاه ابژه‌محور، ديدگاه سوژه‌محور و ديدگاه برساخت‌گرا. دسته اول، خاستگاه معاني را در «ابژه» جست‌وجو كرده و دسته دوم، خاستگاه معاني را سوژه و آفرينش‌هاي آن دانسته است. دسته سوم نيز با قائل شدن به مرگ سوژه معنابخش، به‌دنبال برساخته بودن معاني در دل روابط تاريخي و فرهنگي مي‌گردند. در مقابل، از منظر حكمت صدرايي رابطه فاعل شناسا و موضوع مورد شناسايي بر اساس رايطه «سوژه و ابژه» قابل پذيرش نيست. بلكه بر اساس اين ديدگاه، انسان هويتي مُلكي و ملكوتي دارد كه رابطه ‌او با معاني‌ ادراكي‌اش در سطحي، بر اساس قاعده اتحاد عالم و معلوم تبيين شده و در سطحي ديگر، بر اساس مكانيزم استعاره و اعتبارِ مبتني بر سرشت مشترك انساني و با بهره‌مندي از ذخاير معاني حقيقي تبيين ‌شده است. بر اين اساس، خاستگاه معنا در افاضه صُور از ناحيه حق‌تعالي دانسته مي‌شود و اين توانايي براي انسان در نظر گرفته مي‌شود كه با اقبال يا ادبار نسبت به او، جهان‌هاي معنايي مختلفي را رقم زند. بازتاب اين ديدگاه، اين نتايج را در علوم اجتماعي خواهد داشت: عدم تقليل معاني به سطح حسي، پذيرش وجود نظام‌هاي معنايي ضروري در خارج از وجود انسان، توجه به هويت واحد انساني و عدم تقليل هويت معاني به اموري صرفاً قرارداي و اجتماعي.