بررسي و نقد سه روايت صدرايي از نسبت ميان عاقل و معقول و نحوه‌ي اتحاد آنها

اتحاد عاقل و معقول يكي از مباحث بحث‌برانگيز فلسفه است كه در فلسفه صدرايي مورد اثبات و نقد قرار گرفته است. هدف اين نوشتار، تكرار ادله اثبات عاقل و معقول و بيان نقاط قوت و ضعف آن نيست. بلكه با رويكرد و نگرش ديگري به اين مطلب اشاره شده است. با توجه به پيچيدگي اين نظريه، شارحان حكمت متعاليه برداشت‌هاي متعددي از رابطه بين عاقل و صورت معقول و نحوه‌ اتحاد ميان آنها داشته‌اند. بر اساس ديدگاه آنها، اين برداشت‌ها در خصوص علم در سه گروه جاي مي‌گيرد. برخي بنا ‌بر ‌اينكه علم را كيف نفساني قلمداد كرده‌اند، بر اين عقيده‌اند كه اتحاد نفس و معقولات از نوع اتحاد جوهر و عرض است. برخي ديگر كه علم را از سنخ اضافه اشراقي دانسته‌اند، معتقدند كه اتحاد نفس و معقولات از نوع اتحاد حقيقت و رقيقت است. گروه ديگري نيز معتقدند كه از نظر صدرا، علم امري فرامقولي است كه وجود آن عين وجود نفس مي‌باشد و اتحاد نفس و معقولات، به‌نحو عينيت مي‌باشد. در اين نوشتار ضمن بررسي ديدگاه‌ها، به اين مطلب اشاره خواهيم كرد كه صورت معقول، عين نفس بوده و اتحاد عاقل و معقول به‌نحو عينيت به نگرش صدرايي نزديك‌تر است.