بررسي تأثير خشك‌سالي‌هاي هواشناسي بر كميت و تداوم رواناب‌هاي سطحي در مناطق خشك (مطالعه‌ي موردي: استان كرمان)

Study the effect of meteorological droughts on the quantity and continuity of the surface runoff in an arid region (A Case study: Kerman province)

هدف تحقيق حاضر، بررسي وضعيت خشك‌سالي هواشناسي و هيدرولوژيكي منطقه و بررسي ارتباط آن‌ها مي باشد. بدين منظور، پس از بررسي همگني و رفع نواقص آماري به ارزيابي خشك‌سالي هواشناسي و هيدرولوژيكي با استفاده از شاخص SPI و SRIدر مقياس‌هاي مختلف زماني پرداخته شد. سپس ارتباط بين خشك‌سالي هواشناسي و خشك‌سالي هيدرولوژيكي و ارتباط بين خشك‌سالي هواشناسي با وقوع خشك‌سالي هيدرولوژيكي با تأخير‌هاي زماني مختلف، با استفاده از همبستگي پيرسون مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نتايج حاصل از بررسي وضعيت خشك‌سالي و مقايسه شاخص‌هاي مذكور نشان داد كه در همه ايستگاه‌هاي هواشناسي از حدود سال 1379 دوره-هاي خشك‌سالي افزايش يافته و بيشترين ارتباط بين اين دو نوع خشك‌سالي، در دوره 48 ماهه است. همچنين بر اساس نتايج شدت خشك‌سالي هيدرولوژيكي در منطقه بيشتر از خشك‌سالي هواشناسي است. براساس مقدار ميانگين شاخص‌هاي خشك‌سالي، تعداد دوره‌هاي خشك‌سالي‌هاي هواشناسي 14 سال، و تعداد دوره‌هاي خشك‌سالي‌هاي هيدرولوژيكي 15 سال بوده كه شديدترين آن‌ها به ترتيب در سالهاي 1367 و 1387 رخ داده است. خشك‌سالي هواشناسي در ابتداي دوره مطالعه تأثير زيادي روي خشك‌سالي‌هاي هيدرولوژيكي نداشته؛ ولي از سال 1383 شدت خشك‌سالي هيدرولوژيكي در منطقه افزايش يافته است. همبستگي بين شاخص SPI و شاخص SRI در ايستگاه‌هاي مختلف مورد مطالعه، روند يكساني نداشته و بيشترين معني‌داري بين شاخص‌هاي خشك‌سالي هيدرولوژيكي و هواشناسي 48 ماهه وجود داشته است (6 مورد از مجموع 11 مورد با ضريب همبستگي بين 0/53 تا 0/872). بر اساس نتايج حاصل از همبستگي پيرسون بين دو شاخص مورد استفاده با تأخيرهاي 1، 2، 3 و 4 ماهه، در 9 ايستگاه بيشترين مقدار همبستگي بين شاخص SPI هر دوره با شاخص SRI همان دوره مشاهده شد. بنابر نتايج حاصله، خشك‌سالي هواشناسي بلافاصله باعث كاهش جريان رودخانه‌هاي منطقه شده و بر شاخص خشك‌سالي هيدرولوژيكي تأثير مي‌گذارد.

Drought is one of the most prevalent and dangerous disturbances around the world, which cause significant economic and agricultural losses. Kerman province located in the center of Iran is in the first places of drought. The purpose of this research was to investigate the meteorological and hydrological drought condition of the study area. The relationship between meteorological and hydrological drought was also investigated. For this propose, 11 hydrometric stations and 10 precipitation hydrometric stations were extracted. The hydrological and drought indicators were measured using SPI and SRI were calculated at different time scales. Then, the relationship between meteorological drought and hydrological drought, as well as the relationship between meteorological drought with hydrological drought occurring with different time delays, were analyzed using Pearson correlation. The comparison between SPI and SRI indexes showed that in all meteorological stations, drought periods have increased since 2000. The highest correlation between these two types of droughts in the region was related to 48 month periods. The results showed that hydrological drought severity is more than meteorological drought in the region. At the beginning of the study period, meteorological droughts have not an important different with hydrological droughts; however, since the year 2004, the severity of hydrological drought has increased continuously in the region. The correlation between SPI and SRI index at different stations was not the same. The results of the Pearson correlation between SPI and SRI index with delay of 1, 2, 3 and 4 months showed that the highest correlation between SPI and SRI were occurred for the same period. These results also indicate that meteorological droughts immediately affect the river flow and consequently, the hydrological drought was happened